Kontent qismiga oʻtish

Tapati

Vikipediya, erkin ensiklopediya

Tapati (sansk. Tapati) — hindlarning keyingi (epik) mifologiyasida Tapti daryosining quyosh xudosi Surya va uning rafiqasi Chxayning qizi koʻrinishidagi timsoli. Uning qirol Samvarana bilan nikohidan hind epik va yarim afsonaviy tarixida mashhur boʻlgan Kaurava yoki Kuru sulolasi paydo boʻlgan, uning boshligʻi Tapati va Samvarananing oʻgʻli knyaz Kuru boʻlgan.

Tapati — hinduizmdagi maʼbuda[1]. „Tapati“ nomi tom maʼnoda „isituvchi“, „issiq“, „kuydiruvchi“ degan maʼnoni anglatadi[2][3]. Uning goʻzalligi, goʻzal yuz tuzilishi va qattiq diniy tarbiyasi bilan uch dunyoda hech kim tenglasha olmaydi, deyilgan[4]. Bu nom skif xudolari malikasi Tabiti nomi bilan bogʻliq[5][6].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tapti daryosi

Tapati dastlab Mahabharatda Samvaranning xotini sifatida tilga olingan. Ikkala qahramonning hikoyasi boshqa hind matnlarida ham mavjud, masalan „Shrimad-Bhagavatam“ va „Puranam“. Bu matnlarga koʻra, Tapatining uyi Tapti daryosi boʻyida boʻlgan[7][8].

Mahabharatda Arjuna Gandharvadan Tapati ismining kelib chiqishi haqida soʻradi. Gandharva, Quyoshning Tapati ismli goʻzal qizi borligini va uni turmushga bermoqchi ekanligini aytdi.

Bir kuni ovda bir podshoh Tapatini koʻrib, sevib qoldi va unga turmushga chiqishni taklif qildi. Ammo javob berishdan oldin, Quyoshning qizi uni tasdiqlash uchun otasining oldiga yubordi. Ilk Kuarva shohi Samvaran Quyoshga sajda qilgan va uning eri sifatida tanlangan. Shoh, Quyoshdan Samvarana va Tapatining nikohini tasdiqlashni soʻragan donishmand Vasishthidan yordam soʻradi va Quyosh rozi boʻldi[9].

Maʼnosi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hindu matnlariga koʻra, Tapati oʻzining sadoqati bilan mashhur edi. Na maʼbudalar, na jinlar, na Apsara, na Gandharva unga goʻzalligi, feʼl-atvori va Veda haqidagi bilimlari bilan teng emas edi[10].

Sigʻinish usuli

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tapti daryosi Tapati nomi bilan atalganligi sababli, odamlar unga maʼbuda shaklida ham, hindu matnlarida sanab oʻtilgan koʻplab ajoyib fazilatlarga ega boʻlgan muhim daryo shaklida ham sigʻinishgan[11].

Qarindoshlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tapati tilga olingan hind matnlariga koʻra, biz Quyosh qizining qarindoshlari haqida tasavvurga egamiz. Surya uning otasi, Chxaya esa onasi. Tapati Samvarananing xotini va Kuruning onasi edi. Bundan tashqari, uning katta opalari — Yami va Bhadra va ikkita ukasi — Shani va Yama bor edi[12][13].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Hewitt, J. F.. History and Chronology of the Myth-Making Age. Рипол Классик. ISBN 9781143716454. 
  2. ↑ Gandhi, Maneka. The Penguin Book of Hindu Names for Girls. Penguin Books India, 2004. ISBN 9780143031697. 
  3. ↑ Coulter, Charles Russell. Encyclopedia of Ancient Deities. Routledge, 2013-07-04. ISBN 9781135963903. 
  4. ↑ „The Mahabharata, Book 1: Adi Parva: Chaitraratha Parva: Section CLXXIII“. www.sacred-texts.com. Qaraldi: 2017-yil 7-dekabr.
  5. ↑ Cheung, Johnny (2007) Etimologicheskiy slovar iranskogo glagola (seriya indoevropeyskix etimologicheskix slovarey Leydena; 2), Leyden, Boston: Brill, →ISBN, pages 378-379
  6. ↑ MacLeod, Sharon (Dec 7, 2013). Bojestvennoe jenskoe nachalo v drevney Yevrope: bogini, svyaщennie jenщini i istoki zapadnoy kulturi. Makfarland. p. 116-128. — Data obraщeniya 17-dekabrya 2018.
  7. ↑ „Tapati - AncientVoice“ (en). ancientvoice.wikidot.com. Qaraldi: 2017-yil 5-dekabr.
  8. ↑ „Kuru - AncientVoice“ (en). ancientvoice.wikidot.com. Qaraldi: 2017-yil 5-dekabr.
  9. ↑ Buitenen, J. A. B. van; Buitenen, Johannes Adrianus Bernardus. The Mahabharata, Volume 1: Book 1: The Book of the Beginning. University of Chicago Press, 1973. ISBN 9780226846637. 
  10. ↑ Historical and Descriptive Account of British India: From the Most Remote Period to the Conclusion of the Afghan War. Oliver & Boyd, 1844. 
  11. ↑ Singh, Mahesh Prasad; Singh, J. K.; Mohanka, Reena. Forest Environment and Biodiversity. Daya Publishing House, 2007. ISBN 9788170354215. 
  12. ↑ Dalal, Roshen. Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin UK, 2014-04-18. ISBN 9788184752779. 
  13. ↑ „Tapati - AncientVoice“ (en). ancientvoice.wikidot.com. Qaraldi: 2017-yil 6-dekabr.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Tapati // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Tapati&oldid=2603959" dan olindi