Tarixiy dalilning tarixiy haqiqatni aniqlashdagi o’rni

Tarixiy dalil

Tarixchilarning faoliyati — bu bilim, bu insoniyat haqida yangi bilimlarni yaratishdir. Gap fikr bildirmaslik, bilim olish bilan bogʻliq. Tarixchilar isbotlangan bayonotlarni berishga harakat qiladilar, ularning haqiqati isbotlanishi mumkin boʻlgan bunday haqiqiy bayonotlarni olishga intiladilar. Shunday qilib, tarixchining bilim faoliyati tarix haqidagi fikrlarning isbotidir. Tarixiy haqiqat bilan bogʻliq masalalarni tushunish uchun tarixiy haqiqat tushunchalarini tahliliy tahlil qilish kerak, Har bir tarixiy tadqiqotning maqsadi oʻrganilayotgan voqelikning rivojlanishi va tarixiy xususiyatlarining asosiy mohiyatini ochib berishdan iboratdir. Olimlar tarixiy matnlar tanqidiy tekshiruvdan oʻtkazilgandan soʻng, ulardagi dalillar haqiqat va ishonchli deb hisoblanishi kerakligiga ishonishdi. Pozitivistlar nuqtai nazaridan tarixiy haqiqatni bilish uning nisbiy soddaligi va tuzilishi bilan aniqlandi. Bizga tarixiy dalillar matnlardan maʼlum, shuning uchun tarixiy haqiqatni aniqlash uchun manbalarga murojaat qilish kifoya. dalillarga asoslanib, pozitivist tarixchilar tarixni aniq fanga aylantirishga harakat qilishdi. Tarix haqiqati va tabiat haqiqati bir qator voqelik hodisalari deb hisoblangan. Faktiy materiallarni toʻplash maqsadida manbalarni tahlil qilish, pozitivistlarning fikriga koʻra, ularni tashqi va ichki tanqid qilish tabiiy fanlardagi tajriba kabi muhim rol oʻynadi. Kollingvud tarixchining „betaraf kuzatuvchi“ sifatidagi pozitsiyasiga alohida eʼtibor qaratildi, faktlarga baho bermasligi kerak edi, „uning vazifasi ular nima boʻlganligini aytishdir“ Tarixchi hujjatlardagi maʼlumotlardan koʻproq narsani bilishi mumkin emas. Hujjatda boʻlmagan narsa, yaʼni fikrlar, mish-mishlar tarix uchun mavjud emas. Shuning uchun, pozitivistlarning fikriga koʻra, tadqiqotchining vazifasi — oʻtmishni iloji boricha aniqroq hujjatlardan nusxalash. Tarixchi soxta dalillarni ishonchli maʼlumotlardan ajratib olishga va manbalarning haqiqiyligini aniqlashga imkon beradigan uslublar ishlab chiqishi lozim.