Tebranadigan minora

Minorjanbon Isfahonning tarixiy yodgorliklaridan biridir. Bu bino milodiy 716-yilda qurilgan va unda,,Abdallah Karladani amaki "ismli tasavvufchi dafn etilgan. Qadimgi Marbin viloyatining mashhur qishloqlaridan biridir. Bu tarixiy obidaning diqqatga sazovor tomoni shundaki, bir minora koʻchirilganda ikkinchi minora ham harakatlanadi. Har bir minoraning kengligi toʻqqiz metr, balandligi oʻn yetti metrni tashkil etishini alohida taʼkidlash lozim. Abdulla togʻaning toshiga yozilgan sana hijriy 716-yilni koʻrsatadi, bu musulmon Sulton Muhammad Xodaband Al-Jayto Ilxon davriga toʻgʻri keladi.

Tebranish

Janbon Minorning Ernst Xoltser surati, 1873 yil

Eronda baʼzi minoralar harakatlanish qobiliyatiga ega, ular harakatlanadigan minoralar deb ataladi. Erondagi eng mashhur Janbon minoralaridan biri Isfahonda, ikkinchisi Ardakan shahri va Yazdning Xaronoq tumanida joylashgan. Abdulloh togʻa toshiga yozilgan sana hijriy 716-yilni, yaʼni Sulton Muhammad Xodabandiy davrini koʻrsatadi.

Manzil

Abdulla Karladaniy togʻa qabri

Ilgari Minorjanbon,,Karladan''deb nomlangan qishloqda joylashgan.Ammo bugungi kunda bu joy va bino Isfahonning bir qismi bo'lib,Nasrobod (Isfaxon) degan joy yaqinida joylashgan.Ushbu bino to'rt qirrali yulduz shaklidagi jozibali koshinlar va firuza ko'pburchaklar shaklidagi boshqa naqshlar bilan bezatilgan.

Bu imorat maqbara va ikkita minora koʻrinishida boʻlib, hijriy 8-asrda yashagan mashhur taqvodor Abdulloh Karladani togʻa (Abdulloh bin Mahmud Saqlabiy togʻa)qabri ustiga qurilgan boʻlib, qabr toshiga 716-yil yozilgan. AH, Muhammad Xodabandah hukmronligining oxiri bilan bir vaqtda. Al-Jaytu – moʻgʻul musulmon xoni.

Binoning xususiyatlari

Minoralardan birining yaqindan koʻrinishi

Abdulla togʻa qabri ayvonining balandligi qabr yer sathidan 10 metr, ikki minoraning har birining balandligi 7,5 metrni tashkil qiladi. Abdulla togʻaning qabri shu ayvonda joylashgan boʻlib, tom va minoralarga chiqish yoʻli aylanma zinapoya bilan tomga tutashgan kichik eshikdan oʻtadi. Oʻn yetti metrni mashhur qiladigan narsa uning silkinishidir. Yaʼni, bir minorani silkitilsa, ikkinchi minora va butun bino ham silkinadi. Minorjanbon ayvoni xonliklar davridagi yakka ayvonli asarlardan biri boʻlib, u moʻgʻul uslubida qurilgan. Ammo minoralarning shakli Safaviylar davrining oxirida ayvonga qoʻshilganligini koʻrrsatadi. Ushbu binoning harakatlanishining sababi olimlar uchun uzoq vaqtdan beri jumboq boʻlib kelgan va koʻpchilik hanuzgacha bu harakatning mantiqiy sababi yoʻqligini aytadi. Lekin muhimi shundaki,Minorjanbon dunyodagi yagona bino emas. Shunga oʻxshash binolarni Iroq va Arabistonda uchratish mumkin. Minoralar yengil va juda oʻxshash boʻlgani uchun birining silkinishi ikkinchisiga taʼsir qiladi. Dunyoning turli burchaklariga sayohat qilgan sayyohlar oʻz kuzatishlarida dunyoning boshqa qismlarida ham xuddi shunday xususiyatlarga ega boʻlgan minoralar bilan tanishdilar. Lekin Isfaxonning Janbon minorasi boshqa harakatlanuvchi minoralardan farq qilishi va bu minoralar harakatidan tashqari binoning boshqa qismlari ham harakatga kelishi bilan farq qiladi

Ushbu bino toʻrt qirrali yulduz shaklidagi jozibali koshinlar va firuza koʻpburchaklar shaklidagi boshqa naqshlar bilan bezatilgan. Eron mahalliy texnologiyalar assotsiatsiyasi tadqiqot qoʻmitasi rahbari Hamid Shahinpur ushbu binoning tebranishlari sababini dinamik formulalar yordamida topishga qaror qildi. Shahinpurning barcha murakkab va laboratoriya formulalari bilan olib borgan tadqiqotlari shunday xulosaga keldi: „Bir xil uzunlikdagi ikkita oʻxshash ip boʻlsa va bu iplarning uchlarini gorizontal ipga bogʻlasak, ikkita mutlaqo oʻxshash mayatnik olinadi. Iplardan biri tebranishni boshlasa, ikkinchisi ham tebranishni boshlaydi. Ammo iplardan biri uzunroq boʻlib qolsa, tebranish holatida ikkinchi ip oʻzgarmaydi. Endi birining ogʻirligi boshqasidan farq qiladigan boʻlsa, birining tebranishi ikkinchisining tebranishining buzilishiga olib keladi. Bundan kelib chiqadiki, bir minoraning tebranishini keyingi minoraga taʼsir oʻtkazish mumkin degan xulosaga kelish mumkin“. Shahinpurdan oldin Minorjanbonda boshqa odamlar ishlagan, ammo hozirgacha bu binoda hech kim laboratoriya ishlarini bajarmagan. Shahinpur dunyoda qurilgan barcha minoralarni Eron islom madaniyatiga tegishli deb biladi. Shunisi qiziqki, dunyodagi Jinbon minoralari Temuriylar davrida oʻttiz yil ichida qurilgan.

Yana qarang

• https://en.wikipedia.org/wiki/Israeli_salad
• https://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_architecture