Tebranadigan minora

Minorjanbon Isfahonning tarixiy yodgorliklaridan biridir. Bu bino milodiy 716-yilda qurilgan va unda,,Abdallah Karladani amaki "ismli tasavvufchi dafn etilgan.Qadimgi Marbin viloyatining mashhur qishloqlaridan biridir. Bu tarixiy obidaning diqqatga sazovor tomoni shundaki,bir minora ko‘chirilganda ikkinchi minora ham harakatlanadi.Har bir minoraning kengligi to‘qqiz metr, balandligi o‘n yetti metrni tashkil etishini alohida ta’kidlash lozim. Abdulla tog‘aning toshiga yozilgan sana hijriy 716-yilni ko‘rsatadi,bu musulmon Sulton Muhammad Xodaband Al-Jayto Ilxon davriga to‘g‘ri keladi.

Tebranish

Janbon Minorning Ernst Xoltser surati, 1873 yil

Eronda ba'zi minoralar harakatlanish qobiliyatiga ega, ular harakatlanadigan minoralar deb ataladi.Erondagi eng mashhur Janbon minoralaridan biri Isfahonda, ikkinchisi Ardakan shahri va Yazdning Xaronoq tumanida joylashgan.Abdulloh togʻa toshiga yozilgan sana hijriy 716-yilni, yaʼni Sulton Muhammad Xodabandiy davrini koʻrsatadi.

Manzil

Abdulla Karladaniy tog'a qabri

Ilgari Minorjanbon,,Karladan''deb nomlangan qishloqda joylashgan.Ammo bugungi kunda bu joy va bino Isfahonning bir qismi bo'lib,Nasrobod (Isfaxon) degan joy yaqinida joylashgan.Ushbu bino to'rt qirrali yulduz shaklidagi jozibali koshinlar va firuza ko'pburchaklar shaklidagi boshqa naqshlar bilan bezatilgan.

Bu imorat maqbara va ikkita minora ko‘rinishida bo‘lib,hijriy 8-asrda yashagan mashhur taqvodor Abdulloh Karladani tog'a (Abdulloh bin Mahmud Saqlabiy tog'a)qabri ustiga qurilgan bo‘lib,qabr toshiga 716-yil yozilgan.AH, Muhammad Xodabandah hukmronligining oxiri bilan bir vaqtda.Al-Jaytu — moʻgʻul musulmon xoni.

Binoning xususiyatlari

Minoralardan birining yaqindan ko'rinishi

Abdulla tog'a qabri ayvonining balandligi qabr yer sathidan 10 metr, ikki minoraning har birining balandligi 7,5 metrni tashkil qiladi. Abdulla tog'aning qabri shu ayvonda joylashgan bo‘lib, tom va minoralarga chiqish yo‘li aylanma zinapoya bilan tomga tutashgan kichik eshikdan o‘tadi.O'n yetti metrni mashhur qiladigan narsa uning silkinishidir. Ya’ni, bir minorani silkitilsa,ikkinchi minora va butun bino ham silkinadi. Minorjanbon ayvoni xonliklar davridagi yakka ayvonli asarlardan biri boʻlib, u moʻgʻul uslubida qurilgan. Ammo minoralarning shakli Safaviylar davrining oxirida ayvonga qo‘shilganligini ko‘rrsatadi.Ushbu binoning harakatlanishining sababi olimlar uchun uzoq vaqtdan beri jumboq bo'lib kelgan va ko'pchilik hanuzgacha bu harakatning mantiqiy sababi yo'qligini aytadi.Lekin muhimi shundaki,Minorjanbon dunyodagi yagona bino emas. Shunga o'xshash binolarni Iroq va Arabistonda uchratish mumkin.Minoralar yengil va juda o'xshash bo'lgani uchun birining silkinishi ikkinchisiga ta'sir qiladi.Dunyoning turli burchaklariga sayohat qilgan sayyohlar o'z kuzatishlarida dunyoning boshqa qismlarida ham xuddi shunday xususiyatlarga ega bo'lgan minoralar bilan tanishdilar.Lekin Isfaxonning Janbon minorasi boshqa harakatlanuvchi minoralardan farq qilishi va bu minoralar harakatidan tashqari binoning boshqa qismlari ham harakatga kelishi bilan farq qiladi

Ushbu bino to'rt qirrali yulduz shaklidagi jozibali koshinlar va firuza ko'pburchaklar shaklidagi boshqa naqshlar bilan bezatilgan.Eron mahalliy texnologiyalar assotsiatsiyasi tadqiqot qo‘mitasi rahbari Hamid Shahinpur ushbu binoning tebranishlari sababini dinamik formulalar yordamida topishga qaror qildi. Shahinpurning barcha murakkab va laboratoriya formulalari bilan olib borgan tadqiqotlari shunday xulosaga keldi: “Bir xil uzunlikdagi ikkita oʻxshash ip boʻlsa va bu iplarning uchlarini gorizontal ipga bogʻlasak, ikkita mutlaqo oʻxshash mayatnik olinadi.Iplardan biri tebranishni boshlasa,ikkinchisi ham tebranishni boshlaydi. Ammo iplardan biri uzunroq bo'lib qolsa, tebranish holatida ikkinchi ip o'zgarmaydi.Endi birining og'irligi boshqasidan farq qiladigan bo'lsa,birining tebranishi ikkinchisining tebranishining buzilishiga olib keladi. Bundan kelib chiqadiki,bir minoraning tebranishini keyingi minoraga ta'sir o‘tkazish mumkin degan xulosaga kelish mumkin”. Shahinpurdan oldin Minorjanbonda boshqa odamlar ishlagan,ammo hozirgacha bu binoda hech kim laboratoriya ishlarini bajarmagan.Shahinpur dunyoda qurilgan barcha minoralarni Eron islom madaniyatiga tegishli deb biladi. Shunisi qiziqki,dunyodagi Jinbon minoralari Temuriylar davrida o‘ttiz yil ichida qurilgan.

Yana qarang

• https://en.wikipedia.org/wiki/Israeli_salad
• https://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_architecture