Toʻti Yusupova (uzoq umr koʻrgan ayol)

Toʻti Yusupova
Tavalludi	Tuti Tojiboyevna Yusupova; 1880-yil 1-iyul (tasdiqlanmagan); Toʻrtkoʻl, Xiva xonligi, Rossiya imperiyasi
Vafoti	28-mart 2015-yil ; (134 yoshda) (134 yoshda) (daʼvo qilingan); Toʻrtkoʻl, Qoraqalpogʻiston , Oʻzbekiston
Fuqaroligi	Rossiya Imperiyasi, SSSR va Oʻzbekiston
Unvoni	Eng keksa ayol
Turmush oʻrtogʻi	Belgisiz (1940-yilda vafot etgan)
Bolalari	Snejana (1984-yilda vafot etgan); Jamal (1956-yilda vafot etgan);

Toʻti Tojiboyevna Yusupova (qoraqalpoqcha: Tutı (Tájibay qızı) Yusupova (pasportda), ruscha: Ту́ти Тожибоевна Юсу́пова; 1880-yil 1-iyul (daʼvo qilingan) – 2015-yil 28-mart) uzoq umr koʻrgan oʻzbekistonlik ayol. 134 yoshu, 270 kun yoshida u dunyodagi eng keksa odam va uning daʼvo qilingan yoshi hozirda eʼtirof etilgan daʼvogar Jeanne Louise Calment yoshidan 12 yoshga oshgan. U shu qishloqda tugʻilib vafot etgan, lekin toʻrtta davlatda: Xiva xonligi, Xorazm Xalq Sovet Respublikasi, Sovet Ittifoqi va mustaqil Oʻzbekistonda yashagan.

Dastlabki yillari

Otasining ismi Tojiboy, onasining ismi esa Uljon edi. Uning ukasi ham boʻlgan^[1]. Yusupova 9 yoshidan boshlab oilaviy fermada ishlay boshlaydi. 1898-yilda turmushga chiqadi. 1940-yilda uning eri vafot etadi. U ikki farzandi bilan beva qoladi^[2].

„Birinchi jahon urushi paytida mening ikki farzandim bor edi“, dedi u.

Men oʻsha davrlarning ogʻirini boshdan kechirdim. Buni ham, kollektivlashtirish davrini ham yaxshi eslayman. Nima deyman, xalqimiz juda koʻp azob chekdi… Lekin men hech qachon qoʻrqmaganman. Men dala haydash, ariq yotqizish, paxta terish yoki oʻgʻit sotish bilan mashgʻul boʻldim. Doim ishladim, doim harakatda edim. Shuning uchun ham shifokorga murojaat qilishning hojati boʻlmagandir^[1].

Uning farzandlari Snejana (1984-yilda vafot etgan) va Jamol (1956-yilda vafot etgan). Ikkalasi ham undan oldin vafot etgan^{[manba kerak]}.

Keyingi yillari

U nevaralari bilan yashab, televizor tomosha qilishni yoqtirardi^[3]^[2]. Uning taʼkidlashicha, uzoq umr koʻrishning siri halol, mehnatsevar va koʻmakchi boʻlishdir^[3]. 2008-yilda O‘zbekistonda 100 yoshdan oshgani uchun „Shuhrat“ medali bilan taqdirlangan. Reuters uning yoshini 2009-yilda hukmron O‘zbekiston Liberal-demokratik partiyasining mahalliy raisi Safar Hakimov To‘rtko‘l, Qoraqalpog‘iston, mamlakat mustaqilligi uchun rejalar doirasida yuz yilliklarni oʻrganish chogʻida aniqlaganini xabar qildi^[2]. Agar uning yoshi toʻgʻri boʻlsa, u 1997-yilda 122 yoshda vafot etgan eng keksa fransuz ayol Jan Kalmandan oʻn yosh katta boʻlar edi. 2010-yilda u haqida „Uch asr guvohi“ (ruscha: Свидетельница трех веков) hujjatli filmi suratga olindi^[4].

„Toʻti-Momo“ nomi bilan mashhur boʻlgan u Toʻrtkoʻl shahrida chuqur hurmatga sazovor boʻlgan. – Tashriflar, toʻy va boshqa tadbirlar arafasida hamisha uning oldiga kelib, duosini soʻraymiz, – deydi qishloq raisi Ikrom Bekniyozov. „Bu yillar davomida rivojlangan anʼana. Qishlogʻingizda dunyodagi eng keksa odam boʻlganidan koʻra noyobroq narsa boʻlishi mumkin emas^[1]“. Yana bir qishloqdoshimiz Gulbahor Umarovning aytishicha, "Bu uy mehmonlarga toʻla. Odamlar faqat Momoni koʻrishni, u bilan suhbatlashishni, uzoq umr koʻrish sirlarini oʻrganishni istaydi. Ziyoratga Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti vakillari kelishdi. Uning hayoti davomida 100 dan ortiq avlodlari bor edi. „Men nevaralar, chevaralar va evaralarimni yoʻqotdim“, dedi u 2015-yilning mart oyida oʻlimidan oldin. "Men shunchaki aytaman: „Ular sogʻ boʻlsin!“ Baʼzida ularning ismlarini chalkashtirib yuboraman, asosiysi, ular sogʻlom boʻlsa kifoya^[1]".

Vafoti

Yusupova 2015-yil 28-martda, oʻsha paytdagi tasdiqlangan eng keksa odam Misao Okavadan toʻrt kun oldin vafot etdi^[5]. Dafn marosimidan soʻng uning tugʻilganlik toʻgʻrisidagi guvohnomasi va pasportini oʻzi yashab vafot etgan Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisi Baxadir Yangiboyev qatʼiy dalil deb eʼlon qildi^{[manba kerak]}.

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „O‘zbekistonda istiqomat qiluvchi dunyoning eng keksa fuqarosi o‘zining 135 yoshini nishonlaydi“ (ru). Gazeta.uz (2015-yil 10-mart). Qaraldi: 2015-yil 3-aprel.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Boyutu, Yazi „Elderly People of the World“ (tr). Samanyoluhaber (2009-yil 28-yanvar). Qaraldi: 2009-yil 29-yanvar.
↑ ^3,0 ^3,1 „A 128-year old Uzbekistan woman may be the oldest person on Earth“. Central Asia Online (2009-yil 6-fevral). Qaraldi: 2012-yil 15-may.
↑ „ru:O‘zbekistonda sayyoramizning eng keksa aholisi haqida hujjatli film suratga olindi“ (ru) (2010-yil 29-sentyabr). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 5-oktyabr.
↑ „Na 135-m godu jizni skonchalas Tuti Yusupova“, Gazeta.uz, 1 April 2015.(ruscha)

Havolalar

[gazeta-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „O‘zbekistonda istiqomat qiluvchi dunyoning eng keksa fuqarosi o‘zining 135 yoshini nishonlaydi“ (ru). Gazeta.uz (2015-yil 10-mart). Qaraldi: 2015-yil 3-aprel.

[Tuti-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Boyutu, Yazi „Elderly People of the World“ (tr). Samanyoluhaber (2009-yil 28-yanvar). Qaraldi: 2009-yil 29-yanvar.

[Yusupova-3] 3,0 ^3,1 „A 128-year old Uzbekistan woman may be the oldest person on Earth“. Central Asia Online (2009-yil 6-fevral). Qaraldi: 2012-yil 15-may.

[4] „ru:O‘zbekistonda sayyoramizning eng keksa aholisi haqida hujjatli film suratga olindi“ (ru) (2010-yil 29-sentyabr). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 5-oktyabr.

[5] „Na 135-m godu jizni skonchalas Tuti Yusupova“, Gazeta.uz, 1 April 2015.(ruscha)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]