Tropaeolum majus
| Tropaeolum majus | |
|---|---|
| |
| Ilmiy tasniflash | |
| O‘simliklar | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Ikki urugʻpallalilar | |
| Rosids | |
| Brassicales | |
| Tropaeolaceae | |
| Tropaeolum | |
T. majus
| |
| Binar nomi | |
| Tropaeolum majus | |
| Sinonimlar | |
| |
Tropaeolum majus, bog‘ nasturtium, nasturtium, Hind kressi yoki rohiblar kressi, Nastursiya oilasiga mansub gulli oʻsimlik turi[1]. Bu tur nasturtium turkumi bilan chambarchas bogʻliq emas.
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu tez oʻsadigan oʻsimlik boʻlib, bo‘yi 0.9–1.8 m (3–6 ft) gacha oʻsadi . Barglari katta, deyarli dumaloq, diametri 3 to 15 cm (1 to 6 in).
Lotus effekti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Nasturtium barglari, boshqa baʼzi turlar singari, lotus effektini namoyish etadi, buning natijasida barg yuzasiga tushgan yomgʻir suvi sharsimon tomchi holida to‘planib bargni ho‘l qilmaydi[2].
Gullar va mevalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gullarining diametri 2,5-6 sm, xushboʻy hidli[3], besh gulbargli, rangi sariqdan toʻq sariq rang, qizil rangacha. Meva uch boʻlakli, bitta katta urugʻli[4][5].
Elizabeth Linnaeus fenomeni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Das Elisabeth Linné-Phanomen yoki Elizabeth Linnæus fenomeni — „miltillovchi gullar“ hodisasiga berilgan nom[6]. Shom tushayotganda, apelsin gullari kichik „chaqmoqlar“ koʻrinishini hosil qilishi mumkin. Bir paytlar bu holat elektr hodisasi deb hisoblangan boʻlsa, bugungi kunda bu apelsin gullari va atrofdagi yashil rang oʻrtasidagi kontrast tufayli inson koʻzi hosil qiladigan optik reaksiyasi deb hisoblanadi. Bu hodisa Karl Linneyning qizlaridan biri, 19 yoshida bu holatni kashf etgan Elizabeth Christina fon Linnaeus sharafiga nomlangan[7].
Taqdim etilgan diapazon
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tur Amerika Qoʻshma Shtatlarining ayrim qismlarida (Kaliforniya, Nyu-York, Pensilvaniya, Nyu-Xempshir, Massachusets, Konnektikut va Virjiniya)[8][9], shuningdek, Yevropa va Osiyo, Afrika va Avstraliyaning ayrim qismlarida naturalizatsiya qilingan[8]. Gavayi va Avstraliyaning Lord Xou orollarida invaziv roʻyxatga kiritilgan[5].
Oʻstirish va foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tropaeolum majus navlari toʻliq quyoshda kambagʻal, nam tuproqda ham yaxshi o‘sadi.
Ogʻir sovuqqa toqat qilmagani uchun ular issiqxonada shisha ostiga ekilgan va sovuq xavfi oʻtgandan keyin yerga ko‘chirilgan.
Whirlybird Series[10] va Alaska Series[11] guruhlari Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining Bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻlgan[12].
Pazandachilik
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oʻsimliklarning yer usti qismlarining barchasini isteʼmol qilish mumkin[13].100 gr gul tarkibida 130 mg ga yaqin S vitamini bor[14][15].
Anʼanaviy tibbiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Baʼzi mahalliy janubiy amerikaliklar oʻsimlikdan dorivor maqsadlarda foydalanishgan[16]. Baʼzi yevropaliklar uni siydik va genital infeksiyalarni davolash uchun isteʼmol qilishadi[16].
Galereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
-
Baʼzi rang turlari -
Sariq va qizil gullaydi -
Nektar shoxini koʻrsatadigan gul -
Bargning pastki qismida petiole biriktirilishi koʻrsatilgan -
Tuzilishni koʻrsatish uchun gul kesiladi -
Pishmagan meva -
Lobli barg morfologiyasi
.jpg)
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Huxley, A., ed. (1992). New RHS Dictionary of Gardening. Macmillan ISBN 0-333-47494-5.
- ↑ „Scientific Image - Water Droplet on a Nasturtium Leaf“. NISE (National informal stem education network). Qaraldi: 2021-yil 23-iyun.
- ↑ Tropaeolum majus — L. Plants For A Future
- ↑ Jepson Flora: Tropaeolum majus
- ↑ 5,0 5,1 Pacific Island Ecosystems at Risk: Tropaeolum majus (Wayback Machine saytida 2009-06-22 sanasida arxivlangan)
- ↑ H. W. „Das Elisabeth Linné-Phänomen (sogenanntes Blitzen der Blüten) und seine Deutungen“, Nature (nature.com). Retrieved 4 May 2013.
- ↑ "Försenad jätteplantering till Malmös schlagerfest, expert varnar för kalkning och kogödsel på påse", Odla med P1, Sveriges Radio, 29 April 2013. Retrieved 4 May 2013. (in Swedish)
- ↑ 8,0 8,1 Flora of North America v 7 p 166
- ↑ „Plants Profile for Tropaeolum majus (nasturtium)“. plants.usda.gov. Qaraldi: 2018-yil 7-mart.
- ↑ „RHS Plantfinder - Tropaeolum majus Whirlybird Series“. Qaraldi: 2018-yil 26-dekabr.
- ↑ „RHS Plantfinder - Tropaeolum majus Alaska Series“. Qaraldi: 2018-yil 26-dekabr.
- ↑ „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). Qaraldi: 2018-yil 26-dekabr.
- ↑ Nyerges, Christopher. Foraging Wild Edible Plants of North America: More than 150 Delicious Recipes Using Nature's Edibles. Rowman & Littlefield, 2016 — 124-bet. ISBN 978-1-4930-1499-6.
- ↑ „Tropaeolum minus“. Plants For A Future. Qaraldi: 2012-yil 5-iyun.
- ↑ United States Department of Agriculture Research Service (2010). USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 23. Nutrient Data Laboratory. http://www.ars.usda.gov/ba/bhnrc/ndl.
- ↑ 16,0 16,1 Lyle, Katie Letcher. The Complete Guide to Edible Wild Plants, Mushrooms, Fruits, and Nuts: How to Find, Identify, and Cook Them, 2nd, Guilford, CN: FalconGuides [2004], 2010 — 130-bet. ISBN 978-1-59921-887-8. OCLC 560560606.