Turang‘i arvohkapalagi
| Turang‘i arvohkapalagi | |
|---|---|
 Ayoli | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Boʻgʻimoyoqlilar |
| Sinf: | Hasharotlar |
| Turkum: | Kapalaklar |
| Oila: | Tungi kapalaklar |
| Kenja oila: | Smerinthinae |
| Urugʻ: | Laothoe |
| Turlari: | Turang‘i arvohkapalagi |
| Binar nomi | |
| Laothoe philerema (Djakonov, 1923) | |
Turang‘i arvohkapalagi[1](Laothoe philerema) —arvohkapalaklar (Sphingidae) oilasiga mansub tungi kapalak turi sanaladi.
Tavsif va hayot tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qanot kengligi 80-120 mm. Yiliga ikki yoki uch avlod rivojlanadi. Parvoz vaqti aprel oyining oxirida va iyun oxiridan avgustgacha. Qurtlarning uzunligi 65-75 mm bo‘lib, Turang‘i teragi, xususan, bo‘z terak bilan oziqlanadi.
Tarqalishi va yashash joyi
[tahrir | manbasini tahrirlash]O‘rta Osiyo cho‘llariga (Sharqiy Turkmaniston, O‘zbekiston janubi, Tojikiston va Sharqiy Afg‘oniston) endemik, hududi alohida bo‘limlarga bo‘lingan. Mahalliy va kamdan-kam hollarda paydo bo‘ladi. Qozog‘istonda faqat bitta yashash joyi aniq ma’lum — Ili daryosining Qapchag‘ay suv ombori yaqinidagi tekisligi. Turlarning diapazoni qisqarmoqda[1]. Dengiz sathidan 200–500 m balandlikdagi daryolar bo‘yida joylashgan to‘qay o‘rmonlari, to‘ranga chakalakzorlarida yashaydi[1].
Yashash tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yilda 2 marta nasl beradi. Ilk uchishi va tuxum qo‘yishi – aprel–mayda (tunda), 2-martasi – iyul–avgustda. Qurti to‘rang‘ida (Populus pruinosa) iyun va avgust-sentyabrda rivojlanadi; tuproqning yuqori qatlamlarida g‘umbakka aylanadi; kuzgi g‘umbaklari qishlaydi.
Kichik turlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Laothoe philerema philerema
- Laothoe philerema witti Eitschberger, Danner & Surholt, 1998 (Afg‘oniston)
Muhofaza etish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qozog‘iston va O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan[1].
Maqomi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2(VU:D): Zaif, qisqarib borayotgan, mozaik tarqalgan Janubiy Turon endemik turi.
Cheklovchi omillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xo‘jalik faoliyati oqibatida to‘qaylarning kesib tashlanishi.
Ko‘payish xolati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ko‘paytirilmagan.
Muhovaza choralari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Zarafshon va Qizilqum qo‘riqxonalarida muhofaza ostiga olingan; yashash joylari, sonini mukammal o‘rganish lozim.