Turar Risqulov tumani
Turar Risqulov | |
|---|---|
| tuman | |
| 43°26′27″N 75°35′29″E / 43.44083°N 75.59139°E | |
| Mamlakat | Qozogʻiston |
| viloyat | Jambul viloyati |
| Hukumat | |
| • Akim | Esirkepov Ernar Serikalievich[1] |
| Asos solingan | 1938 |
| Ilk eslatilishi | Lugovskoy |
| Rasmiy til(lar)i | qozoqcha |
| Aholisi (2023) |
67 533[2] |
| Milliy tarkib |
qozoqlar (92,13%) va boshqa (3,75%)[3][4][5] |
| Vaqt mintaqasi | UTC+6 |
| Avtomobil kodi | H |
|
| |
Turar Risqulov[6] (qozoqcha: Рысқұлов ауданы) — Qozogʻiston Respublikasining janubidagi Jambul viloyatiga qarashli maʼmuriy birlik. Maʼmuriy markazi — Qulan qishlogʻi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qozogʻiston SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining farmoniga binoan 1938-yil 4-martda Lugovskoy tumani Merken tumanidan ajratilgan. Oʻsha paytda 27 ta kolxoz va 2 ta sovxoz mavjud boʻlgan. Ular 10 ta ovul okrugiga birlashtirilgan. Dastlab 82662 gektar qishloq xoʻjaligi yerlari mavjud edi. 13 ming 464 gektar maydonda boshoqli ekinlar, 960 gektar maydonda lavlagi, 1 ming 550 gektar maydonda paxta yetishtirilgan. Sovet davrida don ekinlari 130 ming gektarga koʻtarilgan. 1954-yilda Abulqair va Qoʻragʻota dashtlarida uchta yangi sovxoz tashkil etilgan. Bugungi kunda „Podgorniy“ korporatsiyasi, „Qoragʻati“ MChJ va „Oqbuloq“ ham shu sovxozga tegishli yerlarda tashkil etilgan. Viloyat mehnatkashlari, jumladan, 21 nafar Sotsialistik Mehnat Qahramonlari shu tumandan yetishib chiqqan. Tuman 70 yil davomida viloyat iqtisodiyotni rivojlantirish, xalq farovonligini yuksaltirishda yetakchilik qilib kelgan. Turli davrlarda tumanga S. N. Itkiy, D. Abubakirov, E. Kashaganov, R. Medeulov, S. Oqqo‘ziyev, V. Kravchuk, A. Isoq, T. Musraliev, S. Amrequlov, S. Sodiqov va boshqalar rahbarlik qilgan Qozogʻiston Respublikasi Prezidiumining 1999-yil 11-martdagi qarori bilan Jambul viloyatining Lugovskoy tumani Turar Risqulov deb oʻzgartirilgan. Tuman hududida 44 ta aholi punkti mavjud. Hududning umumiy maydoni 9,1 ming kv. km². Mustaqillikning 20-yilida iqtisodiyot, taʼlim, sogʻliqni saqlash, sport, ijtimoiy va boshqa sohalardagi ko‘rsatkichlar sezilarli darajada yaxshilandi va mustahkamlandi. Bugungi kunda tumanda 54 ta taʼlim muassasasi, kasb-hunar litseyi, madaniyat saroyi, 19 ta klub, 35 ta xalq kutubxonasi, 34 ta tibbiyot muassasasi, 1 ta muzey faoliyat ko‘rsatmoqda. Madaniyat, sanʼat va sport sohalarida bir qancha isteʼdod sohiblari oʻzlarini koʻrsatib kelmoqda. Qadimiy Qulan zamini o‘zining isteʼdodlari, asl hunarmandlari, rassomlari, sportchilari, shuningdek, mashhur fan doktorlari, professor-o‘qituvchilariga boy. Jumladan, Joshiboyev, E. Alpeisov, R. Erkinboev, N. Temirbekov, Olimpiada chempioni Sidney E. Ibraimov, kumush medal sohibi I. Bayramukov, qoʻshiqchilar — D. Tanatarov, T. Ashimbekova, G. Akurpekovalar ushbu qishloqdan yetishib chiqqan taniqli sanʼat va sport ustalari hisoblanadi. Turar Risqulov tumani koʻp millatli hisoblanadi.
Maʼmuriy birligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Qulan qishloq okrugi
- Abay qishloq okrugi
- Aqirtoʻbe qishloq okrugi
- Janaturmis qishloq okrugi
- Qaraqistaq qishloq okrugi
- Ko‘kdo‘nen qishloq okrugi
- Koragatin qishloq okrugi
- Kogershin qishloq okrugi
- Qayindin qishloq okrugi
- Qumariq qishloq okrugi
- Aqbulaq qishloq okrugi
- Lugovskoy qishloq okrugi
- Akniyet qishloq okrugi
- Oʻrnek qishloq okrugi
- Terenozek qishloq okrugi
Milliy tarkibi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| millati | soni | % |
|---|---|---|
| qozoqlar | 59 434 | 92.1 |
| ruslar | 2662 | 4.12 |
| qirgʻiz | 645 | 1 |
| tatarlar | 426 | 0,66 |
| oʻzbeklar | 362 | 0,56 |
| nemislar | 168 | 0,26 |
| chechenlar | 147 | 0,23 |
| uygʻurlar | 132 | 0,2 |
| ukrainlar | 116 | 0,18 |
| koreyslar | 50 | 0,077 |
| turklar | 42 | 0,065 |
| yunonlar | 29 | 0,045 |
| dungan | 27 | 0,042 |
| ozarbayjonlar | 19 | 0,029 |
| belaruslar | 19 | 0,029 |
| tojiklar | 10 | 0,015 |
| kurdlar | 2 | 0,003 |
| boshqa | 222 | 0,34 |
| jami: | 64 512 | 100 |
Akimlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Nuraliev Abdaly Tokbergenovich 2007-yildan 2012-yilgacha
- Qriqbaev Asqar Sanatovich 2017-yildan 2019-yilgacha
- Sadirqulov Yerbolat 2019-yildan 2022-yilgacha
- Esirkepov Ernar Serikalievich 2022-yildan
Diqqatga sazovor joylari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tuman hududida tarixiy ahamiyatga ega boʻlgan madaniy yodgorlik — Kulan shaharchasi (VI — XIII asr boshlari), shuningdek, YUNESKOning Butunjahon merosi obʼyekti — Aqirtas aholi punkti joylashgan. Shaharsozlik, arxitektura va mahalliy ahamiyatga molik arxeologiya yodgorliklari orasida Vatandoshlar yodgorligi, Absinte oti yodgorligi, Nomaʼlum askar yodgorligi, temir davri qabristonlari, VII—XII asrlarga oid ibodatxona, „Oq saroy“ karvonsaroyi, Oʻrnekning qadimiy manzilgohi, qoyatosh tasvirlari mavjud[7].
Tumanning faxriy fuqarolari roʻyxati
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Кадровые перестановки в акимате Жамбылской области“. kapital.kz (2022-yil 27-iyun). 2022-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-iyun.
- ↑ „Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)“. 2023-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 1-aprel.
- ↑ „Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2019 года“. Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2020-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-oktyabr.
- ↑ „Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны“. 2013-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 1-aprel.
- ↑ 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы
- ↑ „Официальный сайт акимата Жамбылской области“. 2017-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 1-avgust.
- ↑ GOSUDARSTVYeNNIY SPISOK PAMYaTNIKOV ISTORII I KULTURI MYeSTNOGO ZNAChYeNIYa T.RISKULOVSKIY RAYONAndoza:Недоступная ссылка
 |