Tuyduq

Tuyduq (Tyuyduq) (turkmancha: tüýdük) — boʻylama ochiq nay shaklidagi anʼanaviy turkman puflama cholgʻusi boʻlib, uning bir necha navlari bor. Tarixiy jihatdan dastan xalq oʻyinlari ijrosi bilan bogʻliq.

Tarixi

Turkman xalq cholgʻu asboblarining kelib chiqishi haqidagi rivoyatlar xalq ogʻzaki ijodida keng oʻrin olgan. Koʻpincha anʼana ellinistik mazmun bilan toʻldiriladi: masalan, turkmanlarning yana bir milliy cholgʻusi — dutorning paydo boʻlishi Platonga, tuydukning kelib chiqishi Zulqarnayn (Iskandar Zulqarnayn) bilan bogʻliq. Oʻrta Osiyo mintaqasining qadimiy arxeologiyasida tuyduqning namunalari keng tarqalgan. Bu cholgʻu asbobida chalinish, asosan, bu hududning turk-oʻgʻuz va arab-fors musiqa anʼanalari bilan bogʻliq boʻlgan boy musiqa anʼanalari bilan bogʻliq.

Tuyduq turlari

• Gosha-dilli-Tuyduq — dilli-Tuyduqning juft navi. Hajmi, tuzilishi va akustik xususiyatlariga koʻra bir xil tillari kesilgan 2 ta qamish naychadan iborat; ularning sozlashidagi ozgina farq tufayli oʻziga xos zarbalar paydo boʻladi. Ovozi boshqa tuyduq turlariga qaraganda yumshoqroq.

• Gargi-Tuyduq — bochkaning yuqori uchiga ogʻiz boʻshligʻi qoʻyiladi (uzunligi 75-80 mm, diametri 18-20 mm) — metall silindr (uzunligi 50 mm); barrelda 6 ta oʻyin teshigi mavjud — 5 ta old tomonda, 1 ta orqa tomonda. Ovoz ishlab chiqarishning oʻziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda oʻziga xos „mat“ tembr ovoziga ega (kuchli emas).

• Dilli-Tuyduq — qamish cholgʻu asbobi. Bochka (uzunligi 160 mm, diametri 6-8 mm) ikkala uchi ochiq (ular ham yopiq yuqori uchi bilan uchrashadi). Unda 5 ta oʻyin teshigi mavjud: 4 ta old tomonda, 1 ta orqada. U shaklidagi til magistralning yuqori chetidan 5-10 mm masofada kesiladi. Ovozi oʻtkir, biroz burunga yaqinlashadi.

Yana qarang

• Svirel
• Sibizgi
• Nay (uzun nay)