Tyan-Shan marmaragi

Tyan-Shan marmaragi
Ilmiy tasniflash
Olam:	Eukariotlar
Tip:	Yuksak oʻsimliklar
Sinf:	Ikki urugʻpallalilar
Turkum:	Marmarak
Oila:	Yalpizdoshlar
Binar nomi
Salvia tianschanica

Tyan-Shan marmaragi (lotincha: Salvia tianschanica) — ikki urugʻpallalilar sinfi, yalpizdoshlar oilasi, marmarak turkumiga mansub ko‘p yillik gulli o‘simlik turi. O‘zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga kamyob endemik tur sifatida kiritilgan. Toshkent viloyati Ugom, Chatqol, Qurama tizmasi shimoliy qismlarida, Olmaliq shahri atroflarida uchraydi.

Tavsifi

Balandligi 25-40 sm gacha yetadigan ko‘p yillik o‘t o‘simlik. O‘q ildiz sistemasiga ega. Poyalari 1-3 ta, tik o‘suvchi, shoxlangan, qalin bezchasimon, uzun oddiy tuklar bilan qoplangan. Barglari uzun cho‘ziq nashtarsimon, uzunligi 7-9 sm, eni 3-4 sm, o‘tkir uchli, chetlari patsimon bo‘lingan. Yopirma barglari uzun bandli, yaproqlarining uzunligi bandiga teng, poyadagi barglari kichikroq bandsiz. Gulqo‘rg‘oni murakkab qisman qo‘shilgan. To‘pgullari 4-6 ta soxta xalqadan tashkil topgan. Gulbandining uzunligi 12-14 mm. Gullari ikki jinsli, uzunligi 35-40 sm, gultojibarglari pushti tusda. May iyun oylarida gullab mevasi iyulda pishib yetiladi. Mevasi quruq yong‘oqcha. Yong‘oqchasi uch qirrali, teskari tuxumsimon, uzunligi 6 mm, yuzasi silliq. Urug‘i orqali ko'payadi.

Tarqalishi va o‘sish sharoiti

Tabiatda juda kam tarqalgan. Toshkent viloyati Ugom, Chatqol, Qurama tizmasi shimoliy qismlarida, Olmaliq shahri atroflarida uchraydi. Tog‘larning pastki qismlaridagi quruq, mayda jins shag‘alli tuproqlarda alohida alohida yoki to‘plar hosil qilib o‘sadi. Chatqol biosfera rezervati qo‘riqxonasi va Ugom-chatqol davlat tabiat milliy bogʻi hududida muhofaza ostiga olingan.