Ulu masjidi
| Masjid | |
 | |
| Masjid binosi | |
| Mamlakat |  Ozarbayjon
|
| Hudud | Qax tumani |
| Qishloq | İlisu qishlogʻi |
| Koordinatalar | 41°28′05″N 47°03′14″E / 41.4680°N 47.0539°E |
 Ulu masjidi Vikiomborda
| |
Ulu masjidi (ozarbayjoncha: Ulu məscid[1]), yoki Juma masjidi (ozarbayjoncha: Cümə məscidi), Ozarbayjonning Gax viloyati Ilisu qishlogʻida joylashgan. U 18-asrda bunyod etilgan[2]. Ozarbayjon Respublikasi Vazirlar Mahkamasining „Tarix va madaniyat yodgorligi toʻgʻrisida“gi farmoyishiga koʻra, u davlat ahamiyatiga molik meʼmoriy yodgorlik hisoblanadi[3].
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masjid Ilisu qishlogʻining asosiy maydonida joylashgan boʻlib, qishloqni rejalashtirilgan tuzilishi va rivojlanishida katta ahamiyat kasb etgan. Yodgorlikning meʼmoriy va fazoviy oʻlchami ham mahalliy tabiiy-iqlim sharoiti, ham qurilish texnikasi va materiallari bilan belgilanadi. Uning rejasi boʻyicha masjid uzoq masofaga choʻzilgan toʻrtburchak shakliga ega boʻlib, asosiy kompozitsion oʻqi bilan umumiy maydoni 13 x 26 metrni tashkil etadi[4].
Toʻrtburchak ikkita kvadratdan iborat boʻlib, ular oʻz navbatida toshdan ishlangan xochsimon tayanchlar va ularga tayangan uchli kamar yordamida toʻqqizta hujraga boʻlingan. Arkali peshtoq va deraza teshiklari boʻlgan devor bilan ajratilgan uchta shimoliy qism portiko-ayvonni tashkil qiladi. Bu element Kax guruhining barcha masjidlari uchun xos boʻlib, ushbu inshootning hajmli-fazoviy tarkibida muhim oʻrin tutadi[4].
Masjidning eng xarakterli xususiyati uning fazoviy tarkibining aniq ifodalangan soddaligi, shuningdek, fasadning boʻlinishi va binoning ichki tuzilishi oʻrtasidagi oʻzaro bogʻliqligidadir. Asosiysi masjidning shimoliy fasadi boʻlib, u toʻrtburchak shakldagi ramka bilan chegaralangan dizayndagi uchta lanset shaklidagi teshiklari bilan ajralib turadi. Fasad devorining bunday dizayni Ozarbayjon hududidagi XVII asrdaga oid diniy binolar meʼmorchiligi uchun xosdir[4].
Namoz oʻqiladigan zal teng kenglikdagi uchta arkaga boʻlinadi. Markaziy qismning asosi oʻrtacha kattalikdagi mehrob bilan belgilanadi. Ichki qismning ustunlari va arkalari, plastrlar va tekis arklari tashqi devorlardan koʻrinib turadi. Masjidning tashqi va ichki fasadlarini bezaklash ehtiyotkorlik bilan amalga oshirilgan. Biroq, arxitektura shakllarining yaxshi aniqlangan nisbati tufayli ichki qismni toʻliq ifodalanilishiga erishilgan[4].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Latifova, Elvira. Северо-западный Азербайджан: Илисуйское султанство / Northwest Azerbaijan: Ilisu Sultanate. Baku: Altay, 1999 — 16-bet.
- ↑ „4 əsrlik tarixi olan Ulu məscid / The Great Mosque with a history of 4 centuries“ (az). azvision.az (2020-yil 12-iyul). 2020-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-may.
- ↑ „Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında“ (az). e-qanun.az (2001-yil 2-avgust). 2015-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-may.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Muradov, V.. Неисследованные памятники архитектуры сел. Илису Кахского района Азербайджанского ССР / The unexplored architectural monuments of the Ilisu villages of the Kakh region of the Azerbaijan SSR, Baku, 1980 — 110-111-bet.
