Veblen effekti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Veblen gooddan yoʻnaltirildi)
Veblen tovarlari, masalan, qimmatbaho avtomobillar, yuqori narxlariga qaramay, maqtanish uchun sotib olinadigan tovarlar hisoblanadi.

Veblen tovari – bu amerikalik iqtisodchi Torshteyn Veblen nomi bilan atalgan qimmatbaho tovar turi boʻlib, narx oshishi bilan talab ortadi. Oddiy isteʼmolchi uchun qimmatlik qiladigan tovarlarni isteʼmolchi tomonidan oʻz ustunligini boshqalarga koʻrsatib qoʻyish maqsadida namoyishkorona sotib olinishi bilan tavsiflanadi. Bunda xarid motivi oʻsha mahsulotga boʻlgan ehtiyoj boʻlmaydi. Mahsulot Veblen mahsuloti boʻlishi mumkin, chunki u pozitsion tovar boʻlib, boshqalarga ega boʻlishi mumkin boʻlgan narsadir.

Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Veblen tovarlari amerikalik iqtisodchi Torshteyn Veblen sharafiga nomlangan boʻlib, u birinchi marta "Boʻsh vaqtlar sinfi nazariyasi" (1899-yil) asarida obroga ega boʻlish (yaʼni, Joneslar [1] ga rioya qilish) orqali belgilagan[2].Tadqiqot ishtirokchilari tomonidan toʻliq halollik yoʻqligi sababli Kolin Kempbell ushbu nazariyaning sinovdan oʻtishiga shubha qilgan[3]. Biroq, 2007-yilda ijtimoiy tengsizlikning inson miyasiga taʼsirini oʻrganish boʻyicha tadqiqotlar Veblenni qoʻllab-quvvatlovchi dalil sifatida ishlatildi[4]. Bu xalq oldida mavqeiga ega boʻlish tushunchasi, keyinchalik Fred Hirsch tomonidan ham tavsiflanib oʻtildi[5].

Bundan tashqari, Veblen nazariyasi faqat qimmatbaho tovarlarga yoki barcha tovarlarga taalluqli ekanligi haqida turli baxslar mavjud[6].

Tahlil[tahrir | manbasini tahrirlash]

Veblen tovarlari oʻsish talab egri chizigʻiga ega.

Veblen effektining natijasi shundan iboratki, narxni pasaytirish dastlab talabni oshirishi mumkin [7], lekin keyinchalik talab miqdorini kamaytiradi[8].


Veblen yaxshi nazariyasi marketing va reklamaga katta hissa qoʻshdi[9]. Veblen tovarlarini isteʼmolchilar bilan mustahkam munosabatlarni rivojlantirish va qoʻllab-quvvatlash vositasi sifatida koʻrib chiqilishi kerak boʻlgan koʻplab tadqiqotlar mavjud[10].

Aloqador tushunchalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qimmat shampan Veblen mahsulotiga misoldir[11].

Veblen effekti mikroiqtisodiyotdagi talabning umumiy qonunidagi nazariy anomaliyalar oilasidan biridir. Tegishli taʼsirlarga quyidagilar kiradi:

Zanglamaydigan poʻlatdan yasalgan Rolex Daytona odatdagidan narxidan qimmatroq sotiladi.

Bandvagon effekti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzan tovarning qiymati xaridorlar (yoki maʼlum bir xaridor va foydalanuvchilar guruhi) sonining koʻpayishi bilan ortadi. Bu mahsulot ommabop boʻlgani uchun uni sotib olish psixologiyasiga bogʻliq boʻlsa yoki koʻplab xaridorlar yoki foydalanuvchilarning oʻzi tovar qiymatini oshirganda Bandvagon effekti deb ataladi. Misol uchun, telefon yoki Facebook akkauntiga ega boʻlganlar soni ortishi bilan telefon yoki Facebook akkauntiga ega boʻlish qiymati oshdi, chunki ulardan foydalanuvchilar koʻproq odamlar bilan bogʻlanshlari mumkin edi. Biroq, bu taʼsirlarning hech biri narxning koʻtarilishi maʼlum bir darajada talabni oshirishini koʻrsatmaydi.

Shuningdek qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Tanlovni qoʻllab-quvvatlovchi tarafkashlik
  • Isteʼmolchi ortiqcha
  • Oʻrtacha
  • Yomonroq
  • Easterlin paradoksi
  • Yetarlicha yaxshi

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Banuri, Sheheryar; Nguyen, Ha (2020). "Borrowing to Keep Up (With the Joneses): Inequality, Debt, and Conspicuous Consumption" (en). SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.3721084. ISSN 1556-5068. https://www.ssrn.com/abstract=3721084. 
  2. ↑ Veblen, T. B. (1899). The Theory of the Leisure Class. An Economic Study of Institutions. London: Macmillan Publishers.
  3. ↑ Campbell, Colin. The Romantic Ethic and the Spirit of Modern Consumerism | SpringerLink (en-gb), 2018. DOI:10.1007/978-3-319-79066-4. ISBN 978-3-319-79065-7. 
  4. ↑ Fliessbach, K.; Weber, B.; Trautner, P.; Dohmen, T.; Sunde, U.; Elger, C. E.; Falk, A. (2007-11-23). "Social Comparison Affects Reward-Related Brain Activity in the Human Ventral Striatum" (en). Science 318 (5854): 1305–1308. doi:10.1126/science.1145876. ISSN 0036-8075. PMID 18033886. https://www.science.org/doi/10.1126/science.1145876. 
  5. ↑ Hirsch, Fred. Social Limits to Growth (en). Harvard University Press, 2013-10-01. DOI:10.4159/harvard.9780674497900. ISBN 978-0-674-49790-0. 
  6. ↑ Phillips, Ronnie J.; Slottje, Daniel J. (1983-03-01). "The Importance of Relative Prices in Analyzing Veblen Effects". Journal of Economic Issues 17 (1): 197–206. doi:10.1080/00213624.1983.11504096. ISSN 0021-3624. https://doi.org/10.1080/00213624.1983.11504096. 
  7. ↑ Bagwell, Laurie Simon; Bernheim, B. Douglas (1996). "Veblen Effects in a Theory of Conspicuous Consumption". The American Economic Review 86 (3): 349–373. ISSN 0002-8282. https://www.jstor.org/stable/2118201. 
  8. ↑ John C. Wood. Thorstein Veblen: Critical Assessments. Psychology Press, 1993. ISBN 978-0-415-07487-2. 
  9. ↑ Sheff, Jeremy N (2011). "Veblen Brands". Minnesota Law Review 96: 769. 
  10. ↑ Piong, Chee. Starbucks coffee as a Veblen good : perceived status enhancement, brand involvement, and brand loyalty. OCLC 900552999. 
  11. ↑ „Price tag can change the way people experience wine, study shows“. news-service.stanford.edu (2008-yil 15-yanvar). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Veblen_effekti&oldid=4151764" dan olindi