Verel tinchlik shartnomasi

Verel tinchlik shartnomasi yoki 1790-yilgi Verel tinchlik sulhi — 1788-1790-yillardagi rus-shved urushiga rasman barham bergan shartnomadir. Hujjat 1790-yil 3 (14)-avgustda Värälä qoʻrgʻonida (oʻsha davrdagi rus hujjatlarida Verel deb qayd etilgan; hozir Вяряля [Värälä] qishlogʻi) Finlandiyaning Kouvola shahri (Kymenlaakso provinsiyasi) tumanida Rossiya imperiyasi bir tomondan, Shvetsiya Qirolligi ikkinchi tomondan imzolangan. Rossiya imperiyasi nomidan shartnomaga general-leytenant, Simbirsk va Ufa general-gubernatori baron Osip Andreyevich Igelstryom, Shvetsiya Qirolligi nomidan general-mayor, ober-kameryunker, qirol Gustav III ning general-adyutanti Baron Gustav Morits Armfelt imzo chekkan^[1]. Shartnoma muddatsiz deb tan olingan.

Shartnomaning asosiy shartlari

Rossiyaning Shvetsiya ustidan protektorati va uning ichki ishlariga aralashuvidan voz kechishi;
„abadiy tinchlik“ni tiklash, Nishtad va Abo tinchlik shartnomalaridagi Rossiyaning Shvetsiya ustidan protektorati va Rossiyaning Shvetsiyadagi konstitutsiyaviy tuzumni himoya qilishiga doir bandlaridan tashqari boshqa rezolyutsiyalar daxlsizligini tasdiqlash^[2].
status-kvo saqlanishi va urushdan oldingi chegaralarning oʻzgarmasligi^[2].
asirlarni oʻzaro ozod qilish^[2]
Boltiq dengizi va oʻz dengiz portlarida flotlarning oʻzaro mushak otish qoidalarini belgilash
Rossiya hukumatining Shvetsiya tomonidan Rossiya Boltiqboʻyi portlarida har yili 50 ming rublga non (don, un) va 200 ming rubl uchun kanopni bojsiz sotib olishga ruxsatini tasdiqlash^[2].

Gustav III dastlab Finlandiyadagi rus yerlarining bir qismini olishni, shuningdek, Yekaterinadan Turkiya bilan sulh tuzishni talab qilishni istagan. Yekaterina ikkala bandni ham qatʼiyan rad etgan.

Ahamiyati

1789-yilda Riksdag tomonidan Gustav III ning harakatlariga ruxsat berilishi va shvedlarning ikkinchi Rochensalm jangida gʻalaba qozonishi Gustav III ga tinchlik muzokaralarini boshlash va urushdan xavfsiz chiqish orqali obroʻsini saqlab qolish imkonini berdi. Rossiya tovon puli toʻlamagan, lekin Yekaterina bolalikdagi doʻstlikni tiklashning isboti sifatida Gustavga uning Daniya va Fransiya bilan urushini moliyalashtirish uchun ulkan „singil yordami“ koʻrsatdi. Biroq, urush boʻlmadi, chunki Gustav tez orada oʻldirilgandi. Amakivachchalar Gustav va Yekaterina oʻrtasidagi Verel tinchlik shartnomasining asosiy ahamiyati shundaki, natijada Shvetsiya Turkiya bilan ittifoq tuzish istagidan, Rossiya esa Nistadt va Abo hujjatlaridagi baʼzi bandlardan voz kechdi. Unga koʻra, Rossiya Shvetsiyaning ichki ishlariga aralashish va konstitutsiyaviy tuzumni absolyutizmdan himoya qilish imkoniyatiga ega boʻlgandi. Fransuz inqilobining boshlanishi Yekaterinaga konstitutsiyaviy tuzumdan qoʻrqishni oʻrgatdi. Shartnomaning tuzilishi Shvetsiyaning ittifoqchilari — Angliya, Prussiya va Turkiya uchun mutlaqo ajablanarli hol boʻldi va ularning barcha rejalarini qorishtirib yubordi va Angliya hamda Prussiya Gustav tomonidan Fransiya bilan rejalashtirilgan urushga jalb qilindi^[3].

Manbalar

↑ Poxlyobkin V. V. Vneshnyaya politika Rusi, Rossii i SSSR za 1000 let v imenax, datax, faktax: Spravochnik. — M.: Mejdunarodnie otnosheniya, 1995. — S. 249—250. — ISBN 5-7133-0845-6
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Verelskiy mirniy dogovor // Istoricheskiy portal „XRONOS“
↑ Verelskiy mirniy dogovor

Havolalar

V. M—n. Verelskiy mir // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1892. — T. VI. — S. 22.

[1] Poxlyobkin V. V. Vneshnyaya politika Rusi, Rossii i SSSR za 1000 let v imenax, datax, faktax: Spravochnik. — M.: Mejdunarodnie otnosheniya, 1995. — S. 249—250. — ISBN 5-7133-0845-6

[Хронос-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Verelskiy mirniy dogovor // Istoricheskiy portal „XRONOS“

[3] Verelskiy mirniy dogovor

[1]

[2]

[3]