Vilmos Aba-Novák

Vilmos Aba-Novak (veng.: Vilmos Aba-Novák ; 1894-yil 15-mart, Budapesht — 1941-yil 29-sentabr, Budapesht) — venger rassomi va grafika ustasi.

Tarjimayi holi

Vilmos Aba-Novak 1894-yilda Vengriyaning Budapesht shahrida tugʻilgan^[1]. Uning otasi Gyula Novak va onasi Roza Vaginger boʻlgan. 1912-yilda rassomlik maktabini tugatgandan soʻng, u Budapeshtdagi Qirollik Vengriya chizmachilik maktabida (hozirgi Vengriya tasviriy sanʼat universiteti) oʻqishni davom ettiradi. Shu bilan bir qatorda rassom Adolf Fenyesning ustaxonasida ishlay boshlaydi. Tadqiqot ishlari Birinchi jahon urushi bilan toʻxtatildi. Vilmos Aba-Novak Avstriya-Vengriya armiyasiga chaqirilgan va Sharqiy frontda xizmat qilgan. Harbiy harakatlar orasida u Viktor Olgeydan rasm chizish saboqlarini olishga muvaffaq boʻldi.

Urushdan keyin u rasm chizishni davom ettirdi. 1921-yildan 1923-yilgacha rassom yoz oylarini bir guruh rassomlar bilan Ruminiyaning Szolnok va Baia Mare sanʼat koloniyalarida oʻtkazdi. Bu yerda 1924-yilda rassomning birinchi shaxsiy koʻrgazmasi boʻlib oʻtgan.

1928-yilda Vengriya Badiiy akademiyasining stipendiyasi sohibi sifatida 1928—1930-yillarda Rimga uch yillik ijodiy xizmat safariga yuboriladi. U vengriya rassomchiligida „Rim maktabi“ deb atalmish taʼlimotning taniqli vakiliga aylandi.

Aba-Novakning uyi Budapesht, Zsolt utca 7

U 1937-yilda Parijdagi Butunjahon koʻrgazmasida va 1940-yilda Venetsiya biennalesida hakamlar hay’atining Gran-prisini oldi.

1939—1941-yillarda Vengriya qirollik chizmachilik maktabida dars bergan.

Rassom 1941-yil 29-sentabrda Budapeshtda 47 yoshida vafot etdi. Qabri Farkasret qabristonida^[2].

Asarlari

Zamonaviy vengriya monumental rasmining vakili. U monumental kompozitsiyasi va tajovuzkor ranglari bilan ajralib turadigan rasmlar va bayramona freskalarni chizdi.

1920-yillarning oxiridan boshlab shon-shuhratga ega boʻlib, xalqaro sovrinlar va mukofotlarni qoʻlga kiritdi, shuning uchun 1937-yilda Parijdagi Butunjahon koʻrgazmasi hakamlar hay’atining Gran-prisi, 1940-yilda Venetsiya Biennalesida Bosh mukofotga sazovor boʻldi.

Monumental rangtasvirga qiziqqani uchun rasmiy doiralar va cherkovdan koʻplab buyurtmalar oladi. Rasmiy ravishda venger zodagonlarining homiyligida edi. Biroq, oʻzi yaratgan rasmlarda rassom muqarrar ravishda buyurtmachilar tomonidan qoʻyilgan taqiq va mavzularga amal qilishga majbur boʻldi.

Aba-Novakning asosiy mavzulari sirk va qishloq yarmarkalari haqida boʻlib, ular ekspressionizmni yorqin ranglari bilan tasvirlagan. Uning asarlarida rang-barang qishloq yarmarkalari, tavernalari, sayyohlik sirklari, stendlarining tasvirlarida odamlar siymosi, sof venger temperamenti tuygʻusi mavjud. Shu bilan birga, uning ijodida XX asr boshidagi baʼzi rassomlar uchun juda xos boʻlgan etnografik manzaraga oid ekzotizmga aylanmaydi. Aba-Novak suratlaridagi hayotning fojiali tartibsizliklari odamlarning oddiy quvonchlarini buzadi. Rassomning

asarlarida jaranglaydigan bu fojiali nota orqali inson borliq uygʻunligi va yaxlitligiga bosh eggan kabi koʻrinadi.

Rassom Szeged va Budapeshtdagi cherkovning mashhur freskalari va devoriy rasmlari, Szekesfehervardagi Avliyo Stefan maqbarasi bezaklarining muallifi.