Xalqaro mehnat huquqi
Xalqaro mehnat huquqi - ishchilar, ish beruvchilar, kasaba uyushmalari va hukumatlarning mehnat bilan bogʻliq munosabatlarni tartibga solishdagi huquq va majburiyatlariga taalluqli boʻlgan ommaviy va xususiy xalqaro huquqni oʻz ichiga olgan qoidalar toʻplami. Xalqaro mehnat tashkiloti va Jahon savdo tashkiloti mehnat bozorini isloh qilish bilan shugʻullanuvchi asosiy xalqaro organlar boʻldi. Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasi va Jahon banki kreditlar yoki grantlar olish uchun tuzilmaviy tuzatish shartlarini talab qilib, mehnat siyosatidagi oʻzgarishlarni bilvosita boshqardi.
Xalqaro mehnat standartlari — ishchilarning asosiy huquqlarini himoya qilish, ishchilarning mehnat xavfsizligini oshirish va global miqyosda ish bilan taʼminlash sharoitlarini yaxshilashga qaratilgan talablar yigʻindisi. Xalqaro miqyosdagi mehnat standartlari xalqaro huquqning subyeklari tomonidan imzolangan xalqaro konvensiyalar bilan oʻrnatiladi. Bunday standartlarni yaratishning asosiy maqsadi ushbu chora-tadbirlarni qabul qilish va amalga oshirish orqali xodimlarni gʻayriinsoniy mehnat amaliyotidan himoya qilishning butun dunyo boʻylab minimal darajasini belgilashdan iborat. Nazariy jihatdan, insoniyat uchun universal boʻlgan baʼzi bir asosiy inson huquqlari mavjud.[1] Xalqaro miqyosdagi mehnat standardlarini oʻrnatish orqali esa ishbu umuminsonoiy huquqlarning ish joyida ham himoya qilinishi kafolatlanadi.
Xalqaro mehnat standartlarining mavjudligi, albatta, ularni amalga oshirish yoki qoʻllash mexanizmlarini nazarda tutmasa ham, koʻpchilik holatlarida ularni amalda qoʻllashda xalqaro institutlardan kelib chiqadigan rasmiy shartnomalar va kelishuvlardan foydalanilgan.[2] Mehnat standartlarini ishlab chiqish bilan shugʻullanadigan asosiy xalqaro agentlik Xalqaro mehnat tashkiloti (XMT) hisoblanadi. 1919-yilda tashkil etilgan XMT xalqaro standartlarni „adolatsizlik, mehnat muhofaza talablariga javob bermaydigan muhit va gʻayriqonuniy ishdan boʻshatish“ bilan bogʻliq muammolarni bartaraf etishning asosiy omillaridan biri deb hisoblaydi. XMT maʼlumotlariga koʻra, xalqaro mehnat standartlari barqaror tinchlikka erishishga hissa qoʻshadi, xalqaro bozor raqobatining ehtimoliy salbiy oqibatlarini yumshatishga yordam beradi va xalqaro taraqqiyotning tezlashishiga koʻmaklashadi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xalqaro mehnat standartlarini qoʻllab-quvvatlovchilar koʻpincha bu tanqid standartlarning oʻziga emas, balki ijro etishning maʼlum bir tomoniga hujum qiladi, deb taʼkidlaydilar. Bundan tashqari, chap markazdagi iqtisodchilar yuqori mehnat standartlari raqobatbardoshlikka putur etkazmasligini taʼkidlaydilar.[2] Berik va Rodjers (2006) tomonidan taqdim etilgan empirik dalillar shuni koʻrsatadiki, mehnat standartlarini oshirish bilan bogʻliq har qanday xarajatlar toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar (TDI) va eksportni ragʻbatlantiradigan ragʻbatlantirishlar bilan osongina qoplanishi mumkin.[2] Ushbu dalildan soʻng, yuqori mehnat standartlari nafaqat ijtimoiy va siyosiy barqarorlikni yaxshilaydi, shu bilan koʻproq xorijiy investitsiyalarni ragʻbatlantiradi, balki ular samaradorlikni oshirishga olib keladigan inson kapitaliga qimmatli sarmoyalarni ham beradi.[2]
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Xalqaro mehnat tashkilotining rasmiy veb-sayti
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Brown, Drusilla K., Alan V. Deardorff and Robert M. Stern. „International Labour Standards and Trade: A Theoretical Analysis“, Fair trade and harmonisation: Prerequisites for free trade? Cambridge, MA: MIT Press, 1996. 227-272.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Berik, Günseli and Yana Rodgers. 2006. „Asiaʼs race to capture post-MFA markets: a snapshot of labour standards, compliance, and impacts on competitiveness“, Asian Development Review 23(1): 55-86.