Xitoy — Bangladesh munosabatlari
 | |
 Xitoy |
 Bangladesh |
Xitoy — Bangladesh munosabatlari. Xitoy Xalq Respublikasi va Bangladesh oʻrtasida 1977 -yilda oʻrnatilgan ikki tomonlama diplomatik munosabatlar sanaladi[1].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1971-yilda Bangladesh Mustaqillik urushi paytida Xitoy Xalq Respublikasi Bangladesh Mukti Bahini partizanlari kuchlariga qarshi Pokistonni qoʻllab-quvvatladi. Bengal separatistlarining harakatlari Xitoyning ushbu mintaqadagi strategik manfaatlariga zid edi, chunki uning yaqin ittifoqchisi Pokiston Xitoy va AQSh oʻrtasidagi diplomatik munosabatlarda vositachi boʻlgan. Mustaqillikka erishgandan keyingi dastlabki yillarda Bangladesh Hindiston va Sovet Ittifoqi bilan doʻst boʻlib, Xitoy ularni oʻzining dushmani deb qarar edi. 1972-yilda Xitoy BMT Xavfsizlik Kengashining doimiy aʼzosi sifatida oʻzining veto huquqidan Bangladeshning BMTga kirishiga toʻsqinlik qilish uchun foydalangan. 1974-yilga kelib, Xitoy va Bangladesh rasmiy munosabatlarga kirishdilar[2].
1975-yilning avgustida, Shayx Mujibur Rahmon oʻldirilgach, Bangladeshda hokimiyat tepasiga kelgan harbiy rejim Hindiston va Sovet Ittifoqidan uzoqlasha boshladi. 1976-yil yanvar oyida Xitoy bilan diplomatik munosabatlar oʻrnatildi. Bengalliklarning Hindistonning Gang daryosi bo‘yida Farakka to‘g‘oni qurish bo‘yicha bir tomonlama harakatlaridan noroziligi ortib borayotgani Bangladeshdagi yangi rejimni mamlakatning mintaqadagi strategik pozitsiyalarini muvozanatlash uchun Xitoyga qarashga undadi. 1977-yilda Bangladesh prezidenti Ziaur Rahmon Xitoyga rasmiy tashrif bilan keldi[2]. Bangladeshning keyingi hukumatlari ham Xitoy bilan yaqin munosabatlar o‘rnatish siyosatini olib bordi. 1980-yillarning oʻrtalariga kelib Xitoy Bangladesh bilan yaqin savdo va madaniy aloqalar oʻrnatdi va unga harbiy yordam va jihozlar yetkazib berdi[2].
1987-yil iyul oyida Bangladesh prezidenti Muhammad Husayn Ershod Pekinda katta shov-shuv bilan qabul qilindi. 2000-yil 4-oktyabrda Bangladesh pochta va telekommunikatsiyalar vazirligi Bangladesh va Xitoy oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatilganining 25 yilligi munosabati bilan pochta markasini chiqardi. Bu vaqtga kelib Xitoy Bangladeshga 217 million AQSH dollari miqdorida iqtisodiy yordam koʻrsatgan, oʻzaro savdo aylanmasi esa 715 million AQSH dollari darajasiga yetgan[3].
2002-yilda Xitoy Bosh vaziri Ven Jiabao Bangladeshga rasmiy tashrif bilan keldi va har ikki davlat 2005-yilni „Bangladesh-Xitoy doʻstligi yili“ deb eʼlon qildi[4]. Tovar ayirboshlash darajasini oshirish maqsadida har ikki davlat 9 ta turli ikki tomonlama shartnomalar imzoladi[5]. Bangladesh taklifiga binoan Xitoy Janubiy Osiyo mintaqaviy hamkorlik assotsiatsiyasiga kuzatuvchi sifatida kiritildi[6]. 2007-yilda Bangladeshga "Sidr" sikloni urilganidan keyin Xitoy Bangladeshning jabrlangan hududlarini tiklash va yordam berish uchun 1 million AQSh dollari ajratdi[7].
Iqtisodiy munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bangladesh Xitoyning Janubiy Osiyodagi uchinchi yirik savdo sherigi hisoblanadi. Pekin Bangladeshning eng yirik savdo hamkorlaridan biri boʻlgan ushbu iqtisodiy munosabatlarda ustunlikka ega[8].
2006-yilda oʻzaro tovar ayirboshlash hajmi 3 190 000 000 AQSH dollarini tashkil etdi, bu 2005-yildan 2006-yilgacha boʻlgan davrda 28,5 foizga oʻsganligini aks ettiradi. Xitoy savdo nomutanosibligini bartaraf etish uchun Bangladeshga iqtisodiy yordamini oshirdi, chunki 2006-yilda Bangladeshning XXRga eksporti atigi 98,8 million AQSH dollarini tashkil qilgan. Osiyo-Tinch okeani erkin savdo bitimi (AFTA) homiyligida Xitoy Bangladeshdan import qilinadigan 84 ta tovarlarga bojlarni olib tashladi va Bangladeshning asosiy eksport tovari boʻlgan jut va toʻqimachilik savdosiga tariflarni pasaytirish ishlari boshlandi[9].
Xitoy mamlakatning energiyaga boʻlgan ehtiyojini qondirish uchun Bangladeshda atom elektr stantsiyasini qurishni taklif qildi, Bangladeshda tabiiy gaz ishlab chiqarishni rivojlantirishga koʻmaklashishga intiladi [10]. Xitoy Bangladeshdan import qiladi: teri, paxta matolari, baliq va boshqalar. Xitoy Bangladeshga esa toʻqimachilik, mashinasozlik va elektron mahsulotlar, sement, oʻgʻitlar, shinalar, ipak, makkajoʻxori va boshqalar eksport qiladi[11].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „'China-Bangladesh relations have become the model of friendship between countries with different social systems and different cultures'“. 2012-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-iyul.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Bangladesh — China and Other Asian Nations“. 2009-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-iyul.
- ↑ „Dhaka Issues Memorial Stamps on Bangladesh-China Diplomatic Relationship“. // Жэньминь жибао (2000-yil 4-oktyabr). 2012-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „«Bangladesh-China» Friendship Year“. 2008-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-iyul.
- ↑ Haroon Habib. „Bangladesh, China sign nine agreements“. // The Hindu (2005-yil 9-aprel).
- ↑ „China pledges to further promote China-Bangladesh ties“. // Синьхуа (2006-yil 7-iyun). 2012-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „China donates US9 mln to Bangladesh“. // CCTV (2007-yil 21-noyabr). 2018-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Changing Dynamics of Sino-Bangladesh Relations“. southasiaanalysis group (21. 04. 2005). 2010-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 15-sentyabr.
- ↑ „China grants over USD 10 million aid to Bangladesh“. 2014-yil 10-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-iyul.
- ↑ „China keen to build Rooppur nuclear plant“. 2014-yil 16-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-iyul.
- ↑ „China and Bangladesh“. The Department of Asian Affairs, People's Republic of China. The Department of Asian Affairs, People's Republic of China (2003-yil 25-avgust). 2008-yil 23-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.