Xunan jangi
| Xunan jangi[1] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moʻgʻullarning Gruziyaga bosqinining bir qismi[1] | |||||||
| |||||||
| Raqiblar | |||||||
 Moʻgʻullar davlati
|
 Gruziya qirolligi
| ||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||
| Subutoy[1] Jebe[1]
|
George IV[1]
| ||||||
| Kuchlar | |||||||
| 20,000 yengil otliqlar[2] | 60,000-70,000 yoki 10,000[1] or 10,000[5] | ||||||
| Yoʻqotishlar | |||||||
| minimal[1] | minglab oʻldirilgan[1] | ||||||
Xunan jangi 1222-yil sentyabr oyida Gruziya qiroli George IV boshchiligidagi Gruziya qirolligi va Subutay va Jebe boshchiligidagi moʻgʻul qoʻshinlari oʻrtasida boʻlib oʻtgan jang. Jangda moʻgʻullar gʻalabaga erishganlar. Qoʻshimcha maʼlumot uchun Moʻgʻullarning Gruziyaga bosqiniga qarang.
Jangdan oldin
[tahrir | manbasini tahrirlash]Moʻgʻullar Arranda bahorgacha qolishadi deb oʻylab, gruzinlar Axlatlik Malik Ashraf va Ozarbayjonning otabagi Oʻzbekdan yordam soʻrab, qoʻshin yigʻishni boshladilar. Kavkazni zabt etish Subutoyning vakolatida emas edi, ammo moʻgʻul razvedkasi Gruziya va ularning vassallari tomonidan urush rejalarini toʻxtatdi va moʻgʻullar 1221-yil yanvar oyida sovuq va qorli dovonlardan kutilmaganda hujum qilishdi. Subotoy va Jebe Chingizxondan yordam olib, otabag Oʻzbekning sotqin qarindoshi Akush boshchiligida mahalliy turk va kurd kuchlarini jalb qildilar. Keyin Subutoy va Jebe Gruziya poytaxti Tibilisi tomon yurishni boshlashdi. Tbilisiga yaqin joyda moʻgʻullar gruzin qoʻshiniga hujum qilishdi. Gruzinlar Akushning turkmanlarini magʻlub etishga muvaffaq boʻldilar, ammo moʻgʻullarning orqa qoʻriqchisi tomonidan zarbaga uchradilar.
Bahorda, Janubi-sharqiy Gruziyani vayron qilganidan soʻng, moʻgʻullar Qorabogʻ tomon chekindi, Kirakos Gandzaketsining soʻzlariga koʻra, ushbu jangdan soʻng Jebe va Subutoy Berde va Beylagan shaharlari orasida boʻlgan juda xavfsiz joyda yashagan. Ular hujum qilish uchun tayanch sifatida ishlatishdi. Keyin ular Tabrizga bostirib kirdilar, uning hokimi Shams Tabriziy shaharni ozod qilish uchun katta pul toʻladi. 1221-yil avgustda moʻgʻullar Xamadan aholisini qirgʻin qildilar, soʻngra shimolga burilib, Naxichevan, Ardabil va Ganjani yoʻq qilishdi va u yerdan yana Sharqiy Gruziyaga borishdi.
Jang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu safar qirol George IV va otabeg Ivane Mxargrdzeli taxminan 70 ming kishilik qoʻshin toʻplashdi, ammo bu raqamlar haddan tashqari oshirib yuborilgan boʻlishi mumkin: Ikki qoʻshin sentyabr oyida Kxanan tekisligida uchrashdi. 5000 kishi bilan Jebe pistirma uyushtirdi, Subutoy esa qolgan qoʻshinlari bilan oldinga yurdi. Moʻgʻullar taktikasi asosiy qoʻshin qismi bilan hujum qilish va keyin chekinishni reja qilishgan edi, shundan keyin ikkinchi moʻgʻul qoʻshini dushmanni oʻrab olish va yoʻq qilish uchun tushdi. Ushbu taktikaga tayyor boʻlmagan gruzinlar ularni Jebening pistirmasidan toʻsatdan chiqib ketishi bilan jangni tugatguncha ularni Kotman daryosigacha quvib chiqdilar[6]. Qirol va Ivane qochib qutulishdi va knyaz Vahram Gageli oʻng qanotda kurash olib borishdi, u omon qoldi va keyinchalik qirolicha Rusudan hukmronligi ostida xizmat qiladi.
Oqibati
[tahrir | manbasini tahrirlash]George IV koʻkragidan qattiq yaralangan va 1223-yil 18-yanvarda u olgan jarohatlaridan vafot etadi. Subutoy oʻz qoʻshini bilan shimol tomon yurishda davom etib, Polovtian xonligini zabt etishga buyruq beradi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 "Genghis Khan: his conquest, his empire, his legacy"by Frank Lynn
- ↑ 2,0 2,1 "Early Ukraine: A Military and Social History to the Mid-19th Century" By Alexander Basilevsky
- ↑ Frank McLynn, ʻ’Genghis Khan: his conquest, his empire, his legacy’’, (Da Capo Press, 2015), 326-327.
- ↑ 'How wars are won:the 13 rules of war from ancient greece to the war on terror P/117'by Alexander, Bevin
- ↑ "The Armenians in the Medieval Islamic World: Armenian Realpolitik in the Islamic World and Diverging Paradigms Case of Cilicia Eleventh to Fourteenth Centuries"by Seta B. Dadoyan
- ↑ Bedrosian, ROBERT GREGORY. (1981), The Turco-Mongol invasions and the lords of Armenia in the 13-14th centuries. U.M.I.: Ann Arbor.
Bibliografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Alexander, Bevin. How wars are won:the 13 rules of war from ancient greece to the war on terror P/117. Three River Press. ISBN 1-4000-4948-2.
- McLynn, Frank. Genghis Khan: His conquest, his Empire, his legacy. Da Capo Press, 2015. ISBN 978-0-306-82396-1.
- Craughwell, Thomas J.. The Rise and Fall of the Second Largest Empire in History: How Genghis Khan almost conquered the world. Fair Winds. ISBN 9781616738518.
- Rayfield, Donald. 2012. Edge of Empires: A History of Georgia. London, UNITED KINGDOM: Reaktion Books, Limited.