Yapon folklori

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Yapon folklori mamlakatning ikkala asosiy dinlari ham, ham sinto, ham buddizm teng darajada taʼsir koʻrsatgan. U koʻpincha kulgili va gʻayritabiiy qahramonlar yoki vaziyatlar haqida doston qilinadi va koʻpincha Bodxisattva, Kami (ruhiy mavjudotlar), youkay (masalan, oni yoki kappa), yurey (oʻliklarning arvohlari), ajdaholar, gʻayritabiiy qobiliyatli hayvonlar: kitsune (tulkilar), tanuki (yenotsimon itlar), mudzina (boʻrsiq), bakeneko (monster mushuk) va baku (ruh) turli xil gʻayritabiiy mavjudotlarni eslatib oʻtadi.

Yapon folklori koʻpincha bir nechta toifalarga boʻlinadi: mukasibanasi (yaponcha: 昔話) — oʻtmishdagi ishlar haqidagi afsonalar; namidabanasi (yaponcha: 涙話) — qaygʻuli hikoyalar; obakebanasi (yaponcha: お化け話) — afsunli mavjudot-odamlar haqidagi hikoyalar; ongaeshibanasi (yaponcha: 恩返し話) — minnatdorchilik haqidagi afsonalar; tonchibanasi (yaponcha: 頓知話) — donolik hikoyalar; varaybanasi (yaponcha: 笑い話) — yumorga boy hikoyalar; va yokubaribanasi (yaponcha: 欲張り話) — ochkoʻzlik haqidagi ertaklar. Yukar (Aynuユーカラ) va boshqa Aynu ogʻzaki anʼanalari va dostonlari xalq ogʻzaki ijodi deb ham ataladi.

Eng mashhur yapon afsonalaridan baʼzilari:

  • Gʻayritabiiy kuchlarga ega Oltin bola Kintaroning hikoyasi.
  • Shaytonlarni yoʻq qilgan Momotaro hikoyasi.
  • Toshbaqani qutqarib, dengiz tubiga tushgan Urasima Taroning hikoyasi.
  • Issun Bosi (yaponcha: 一寸法師) — kattaligi shaytonchadek bola hikoyasi.
  • Samuray otasining hurmatini tiklagan qiz Tokoyoning hikoyasi.
  • Bumbuku Tyagama (yaponcha: ぶんぶく茶釜) — choynak shakliga kirgan tanuki haqida hikoya.
  • Tamomo no Mae tulkining hikoyasi.
  • Sita-kiri Sudzume (yaponcha: 舌切り雀) tili yoʻq chumchuq haqida doston qilinadi.
  • Ajdahoga aylangan qasoskor Kiyoximening hikoyasi (yaponcha: 清姫).
  • Bantyo Sarayasiki (yaponcha: 番町皿屋敷) — Okiku sevgisi va toʻqqizta taom haqidagi ertak.
  • Yotsuya Kaidan — Oiva sharpasi haqidagi hikoya.
  • Hanasaka Dziy — soʻlib qolgan daraxtlarni gullatgan keksa odamning hikoyasi.
  • Taketori qariya haqida qissa — Oy poytaxtidan kelgan Kaguya-xime ismli sirli qizning hikoyasidir.

Shuni qoʻshimcha qilish joizki, xalq ogʻzaki ijodining shakllanishiga ham chet el adabiyoti, ham qadimgi Osiyoda keng tarqalgan ajdodlar va ruhlarga sigʻinish kulti taʼsir koʻrsatgan; shuningdek, yaponlarga Hindistondan kelgan baʼzi hikoyalar. Keyinchalik, ular juda oʻzgartirildi va oddiy odamlarning tushunishi va his qilishi uchun moslashtirildi[1][2].

Boshqa hikoyalar hind dostoni Ramayana va Xitoyning klassik „Gʻarbga sayohati“dan taʼsirlangan[3]. Buddist Jatakada eslatib oʻtilgan hikoyalar, shuningdek, mashhur yapon hikoyalari toʻplamida biroz oʻzgartirilgan shaklda namoyon boʻladi[4][5].

XX-asrning oʻrtalarida hikoyachilar koʻpincha shaharma-shahar sayohat qilib, bu hikoyalarni kamisibay (yaponcha: 紙芝居) deb ataluvchi oʻziga xos illyustratsiyalar bilan aytib berishgan.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Miraculous Stories from the Japanese Buddhist Tradition: The Nihon Ryōiki of the Monk Kyōkai By Kyōkai. Published 1997. Routledge. ISBN 0700704493
  2. ↑ The Sanskrit Epics By John L Brockington. Published 1998. Brill Academic Publishers. ISBN 9004026428. pp514
  3. ↑ On the Road to Baghdad Or Traveling Biculturalism: Theorizing a Bicultural Approach to… By Gonul Pultar, ed., Gönül Pultar. Published 2005. New Academia Publishing, LLC. ISBN 0976704218. Page 193
  4. ↑ The Hindu World By Sushil Mittal. Published 2004. Routledge. ISBN 0415215277. pp93
  5. ↑ Discovering the Arts of Japan: A Historical Overview By Tsuneko S. Sadao, Stephanie Wada. Published 2003. Kodansha International. ISBN 477002939X. pp41

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Традиционный японский фольклор. М.: Серебряные нити, 2016. ISBN 978-5-89163-227-9. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yapon_folklori&oldid=3519980" dan olindi