Yaponiyada jinoyat
Yaponiyada jinoyatchilik darajasi dunyodagi eng past koʻrsatkichlardan biri hisoblanadi[1].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Meiji erasidan oldin jinoyat koʻpincha Daimyo darajasida jinoyatchilik qattiq koʻrib chiqilar edi.
Yakuza[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yakuza Yaponiyada 1800-yillardan ancha oldin mavjud boʻlgan va samuraylarga oʻxshash qoidalarga amal qilgan. Ularning dastlabki operatsiyalari odatda bir-biriga yaqin edi va rahbar hamda uning qoʻl ostidagilar ota-oʻgʻil munosabatlariga ega edi. Lekin bu anʼanaviy tartib mavjud boʻlib qolsa-da, yakuza faoliyati tobora kuch va pulga bogʻliq boʻlgan zamonaviy jinoiy guruhlar bilan almashtirilmoqda. Shunga qaramay, yakuza koʻpincha oʻzlarini urushdan keyingi jamiyatda anʼanaviy yapon fazilatlarining qutqaruvchilari sifatida tasvirlaydi, baʼzida bir xil qarashlarni qoʻllab-quvvatlovchi anʼanaviy guruhlar bilan aloqa oʻrnatadi va jamiyatdan qoniqmagan fuqarolarni jalb qiladi.
1990-yilda yakuza guruhlari soni 3300 dan ortiq boʻlgan va ular birgalikda 88 000 dan ortiq aʼzoni oʻz ichiga olgan. Eng yirik shahar prefekturalarida toʻplanganlar va faoliyat yuritgan. 1960-yillarda politsiyaning bosimidan soʻng, kichik guruhlar gʻoyib boʻldi yoki sindikat tipidagi tashkilotlarga birlasha boshladi. 1990-yilda uchta yirik sindikat (Yamaguchi-gumi, Sumiyoshi-kay, Inagava-kay) mamlakatda uyushgan jinoyatchilikda ustunlik qildi va 1600 dan ortiq jinoiy guruhlar va 42 000 gangsterlarni nazorat qildi. Oʻshandan beri ularning soni koʻpaygan.
Yakuza anʼanasi XX asrda Okinava oroliga ham tarqaldi. Kyokuryu-kay va Okinava Kyokuryu-kay Okinava prefekturasidagi ikkita eng yirik yakuza guruhlari boʻlib, ikkalasi ham 1992-yildan beri Uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurash toʻgʻrisidagi qonunga muvofiq belgilangan boryokudan guruhlari sifatida roʻyxatga olingan.
Statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]
1989-yilda Yaponiyada har 100 000 aholiga 1,3 ta oʻgʻirlik va 1,1 qotillik sodir boʻlgan[2]. Oʻsha yili Yaponiya rasmiylari oʻgʻirlikning 75,9 foizini va qotilliklarning 95,9 foizini ochgan[2].
1990-yilda politsiya 2,2 milliondan ortiq Jinoyat kodeksining buzilishini aniqladi. Ikki turdagi huquqbuzarliklar — talonchilik (jami huquqbuzarlikning 65,1 foizi) va ehtiyotsizlikdan odam o‘ldirish yoki baxtsiz hodisalar natijasida tan jarohati yetkazish (26,2 foiz) jinoiy huquqbuzarliklarning 90 foizdan ortig‘ini tashkil etadi[3].
2002-yilda qayd etilgan jinoyatlar soni 2 853 739 tani tashkil etdi. Bu raqam 2017-yilga kelib 915 042 ta jinoyat qayd etilib, uchdan bir qismga kamaygan[4]. 2013-yilda Yaponiyada jinoyatlarning umumiy darajasi ketma-ket 11-yilda kamaymoqda, qotilliklar va qotillikka urinishlar soni ham urushdan keyingi eng past darajaga tushgan[5].
UNODC ning 2013-yilgi statistik maʼlumotlariga koʻra, Yaponiyada qasddan odam oʻldirish 100 000 aholiga nisbatan dunyodagi eng past koʻrsatkichlardan biri boʻlib, 100 000 aholiga 0,3 ni tashkil qiladi[6].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Yakuza. „Organized crime group, Yakuza“. www.britannica.cm. The Editors of Encyclopedia Britannica. Qaraldi: 2022-yil 13-may.
- ↑ 2,0 2,1 The Japanese Industrial System (De Gruyter Studies in Organization, 3rd Edition), Page 46
- ↑ „Comparative Criminology | Asia — Japan | San-Diego University“. 2012-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 3-yanvar.
- ↑ „Archived copy“. 2019-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 20-iyul.
- ↑ „Crime rate in Japan falls for the 11th straight year“. The Japan Times. 2014-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 22-mart.
- ↑ Global Study on Homicide 2013 (PDF full report). Published in April 2014, by United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). See home page for Global Study on Homicide. It will link to latest version. See 10 April 2014 press release. See full report, and its methodological annex (pages 109ff) and statistical annex (pages 121ff) at the end of it. The statistical annex has detailed charts for homicide counts and rates by country with data from 2000-2012. Use the „rotate view“ command in your PDF reader. Map 7.2 on page 112 is a world map showing the latest year available for homicide count for each country or territory. Page 21 states estimated total homicides of 437,000 worldwide. Figures 1.1 and 1.2 (pages 21 and 22) have exact rates and counts by regions. Figure 1.3 on page 23 is a bar chart of homicide rates for the subregions. Figure 1.16 on page 34 shows timeline graphs by subregion.