Yazi tekisligi
Yazi tekisligi — Ozarbayjonning Gubadli tumanidagi Bozorchoy va Hakari daryolari oraligʻida joylashgan tekislik. Armaniston istilosidan oldin bu hududda chorvachilik, bugʻdoy, tamaki va uzum yetishtirish keng tarqalgan[1].
Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ozarbayjon hududidagi relyefning xilma-xilligi ularning kelib chiqishi bilan tavsiflanadi. Hududda tektonik, vulqon, psevdovulqon, nival-muzlik, gravitatsiya, oqim, arid denudatsiya, eol, karst, talus va boshqalarda hosil boʻlgan quyidagi relyef turlarini topish mumkin.
14-asrga tegishli boʻlgan Javansher qabri Yazi tekisligida joylashgan[2][3].
Toponimikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
„Yazı düzü“ nomi qadimgi turkcha „choʻl, keng tekislik“ maʼnosini bildiruvchi „yazi“ va ozarbayjoncha „tekislik“ maʼnosini bildiruvchi „duz“ soʻzlari birikmasidan olingan. Ozarbayjon hududida tarkibida „yaziy“ soʻzi qoʻllanilgan toponimlar koʻplab uchraydi. Masalan: Aghyaziy, Garayazi, Agcayaziy va boshqalar.
Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qorabogʻ platosining janubi-sharqiy chekkasida joylashgan Yazi tekisligi 450 m gacha pasayib, qiyalik va toʻlqinli Inja tekisligiga oʻtib boradi[4]. Takislik uchburchak shaklga ega boʻlib, uzunligi 30-35 kmni tashkil etadi. U yuqori pliotsenning vulqon-prolyuvial choʻkindilaridan tuzilgan. Yazi tekisligi quruq qishli yumshoq iliq iqlimga ega. Qoʻngʻir togʻ-oʻrmon tuproqlari keng tarqalgan. Kserofit togʻ butazorlari va quruq dasht landshafti ham mavjud. Qorabogʻ toʻqnashuviga qadar bu tekislik hududida chorvachilik rivojlangan, gʻalla, tamaki, uzum singari mahsulotlar yetishtirilgan.
Oʻsimlik dunyosi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tekislik hududida kamelya (Atraphaxis spinosa), iberiya otqulogʻi (Lonicera iberica), mayda mevali olcha (Cerasus microcarpa), yasmin (Jasminum fruticans), Pallas tikani (Rhamnus pallasii), qora pallasii (Paliurus spina-christi) singari butalar, shuvoq (Artemisia sp.), parentucellia (Parentucellia latifolia, P.viscosa), noʻxat (Teucrium sp.), timyan (Tymus sp .) va supurgi (Xeranthemum sp.) kabi koʻp yillik oʻsimliklar uchraydi[4].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Ҹ. Б. Гулијев. Јазы дүзү // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. Baku: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы, 1981 — 49 bet.
- ↑ „Qubadlı rayonunun vandalizmə məruz qalmış abidələri“ (az). Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi. 2022-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-noyabr.
- ↑ „Qubadlının tarixi abidələrini və incəsənət xadimlərini birlikdə öyrənək“ (az). nayora.org (2020-yil 27-dekabr). 2022-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-noyabr.
- ↑ 4,0 4,1 „Qubadlı rayonu“ (az). biodiversity.az. 2022-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-noyabr.