Yerundopel
"Yerundopel" (bemaʼnilik + fransuz. pêle-mêle — lit. belkurak + aralashtirish , port. hash, chalkashlik) — ikra, baliq va sabzavotlardan tayyorlangan gazak salatasi. Birinchi marta rus yozuvchisi Pyotr Boborikin tomonidan " Kitay-Gorod " (Xitoy-Shahar) (1882) romanida tilga olingan. Boborikinning soʻzlariga koʻra, salat ixtirochisi Sankt-Peterburgdan maʼlum bir " adabiyot generali " dir.
Tayyorlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
— Sizning inoyatingizni kutayotgan edik. Yerundopel tayyorlash kerak.
— Yerundopel? — hayron boʻlib soʻradi Pirojkov.
— Tushunmayapsizmi? — deb soʻradi Shurochka. — Bu qimmatbaho dori … Qarang, qanday buyurtma berishimni tinglang.
U xizmatkorga oʻgirildi, bir qoʻlini beliga qoʻyib, ikkinchisi bilan esa ifodali harakat qildi.
— Ikra chorak funt , Provans yogʻi, sirka, xantal, toʻgʻralgan piyoz, tozalangan toʻrt sardina, yangi uzilgan bodring va besh qaynatilgan kartoshka — hisobi bilan. Tez!..
Xizmatkor chiqib ketadi.
— Yerundopel, — davom etdi boshqaruvchi, — Sankt-Peterburgdan olib kelingan ixtiro shekilli, uni qandaydir adabiy general ixtiro qilgan. Yerundopeldan keyin keling, mening ixtiroyimning lampoposini tayyorlaymiz.
- P. D. Boborikin, „Kitay-Gorod“ (Xitoy-Shahar), 1882-yil
"Yerundopel" soʻzi rus tiliga yangi kirgan (shuningdek, Boborikin tomonidan ixtiro qilingan yoki keng muomalaga kiritilgan baʼzi boshqa soʻzlar, masalan, " ziyolilar " yoki Vasiliy Terkin nomi kabi) va salat — pazandalikda; bu nom bilan salat hali ham pazandalik kitoblaridan topish mumkin. Uning retsepti har xil boʻlishi mumkin, baliq (va baʼzan ikra), sabzavotlar, ziravorlar va taomning umumiy maqsadi oʻzgarishsiz qoladi — alkogolli ichimliklar uchun gazak, birinchi navbatda aroq uchun.
Madaniyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]
„Yerundopel“ soʻzi majoziy maʼnoda „chigallik“, „chalkashlik“, " tartibsizlik " sifatida ham qoʻllaniladi[1].
„Yerundopel“ soʻzi bilan salon oʻyinlariga nom berilgan, uning ishtirokchilari uchta taklif qilingan variantdan kam ishlatiladigan soʻzning maʼnosini topishlari kerak, u maktab oʻquvchilariga „kam ishlatiladigan soʻzlarni“ — eskirgan yoki maxsus soʻzlarni — oʻrgatishda ishlatiladi.
Tatyana Mixaylovskaya qisqa hikoyalar toʻplami „Yerundopel va boshqalar“ deb nomlanadi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Mixelson M. I. Russkaya misl i rech: svoyo i chujoe. Opit russkoy frazeologii. Sbornik obraznix slov i inoskazaniy. — Sankt-Peterburg : Tip. AO „Brokgauz — Yefron“, 1912.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Bekorchilikning tavsifi. // Boborykin P. D. Xitoy shaharchasi. — XXIX bob. — SPb., M. : Hamkorlikning nashri „M. O. Volf“, 1883-yil.
- Olga Rychkova. „Terkin“ — birinchi, bemaʼnilik va ziyolilar. Yozuvchi va dramaturg Pyotr Boborikinning 180 yilligiga // Nezavisimaya gazeta.
- Erundopel // Mishelsonning izohli frazeologik lugʻati
- Pel-melt // Rus tilining gallikizmlarining tarixiy lugʻati
- jogame.ru saytida „Herundopel“ (Wayback Machine saytida 2022-12-01 sanasida arxivlangan)
- Udmurtiyada „Ilmiy bemaʼnilik“ tarmoq loyihasi[sayt ishlamaydi].