Yoqub

Yoqub
Tavalludi	mil. avv. 1791
Vafoti	mil. avv. 1644
Otasi	Ishoq
Onasi	Rivqo

Yoqub (qadimgi ivrit: (Ya'akov) יַעֲקֹב) – isroilliklarning uchta tarixiy otalaridan biri. Ibrohimning nabirasi va Ishoqning oʻgʻli Isroil, ayniqsa, yahudiylikda yuqori maʼnaviy maqomga ega. Xristianlikda diniy yetakchi sifatida, Islomda esa paygʻambar sifatida qaraladi.

Ismning kelib chiqishi

Yoqub ismi Besh kitobda aqōv יעקב (tovon; oyoq izi) soʻzining hosilasi sifatida talqin qilinadi, chunki Yoqub onasining qornidan, ukasi Esovning tovonidan ushlab tugʻildi, shuning uchun uning ismini yoqub qoʻydilar (Ibtido 25:26). Bu ism Yaqin Sharqning semitik xalqlari orasida miloddan avvalgi 2-ming yillikda keng tarqalgan teoforik ismning qisqartirilgan shakli ekanligi taxmin qilinadi.

Ibtidodagi tarixi

Yoqubning hayoti haqida Qadimgi Ahd Ibtido kitobining 25–50-boblarida bayon qilingan.

Tugʻilishi

Ishoq Rivqo bilan turmush qurgandan keyin 20 yil oʻtib, Yoqub va uning egizak ukasi Esov tugʻiladi. Bu vaqtda Ishoq 60 yoshda edi. Rivqoga homiladorligi azobli boʻladi va nima uchun azob chekayotganini Xudodan soʻrash uchun boradi. U qornida egizaklar urushayotgani va hatto ular ikki alohida xalq boʻlganidan keyin ham butun umri davomida kurashishda davom etishi haqida bashorat oladi. Shuningdek, bashoratda aytilishicha, „Biri ikkinchisidan kuchliroq boʻladi, Kattasi esa kichiklarga xizmat qiladi“ (Ibtido 25:25).

Rivqoning tugʻish vaqti kelganida, toʻngʻich oʻgli Esov qizil tukli, xuddi tukli kiyim kiygandek tugʻildi va ikkinchi oʻgʻil Yoqub Esovning tovonini qoʻli bilan ushlab tugʻildi. Ibtidoning 25-bobida aytilishicha, Ishoq va Rivqo birinchi oʻgʻliga Esov (ivritcha: עשו) deb ism qoʻyishgan . Ikkinchi oʻgʻliga Yoqub (ibroniycha: יעקב, Yaʼaqob yoki Yaʼaqov, „tovonni ushlovchi“, „oʻrnini bosuvchi“, „oyoq tortuvchi“, „birining poshnasiga ergashuvchi“, ivritcha: עקב, 'aqab: yoki 'aqav, „toʻpigʻidan ushlab oluvchi“, „aylanib oʻtish“, „jilovlash“, ivritcha: עקבה , 'iqqebah yoki 'iqqbah, „toʻpiq“).

Egizaklar ulgʻayganlarida turli xarakterga ega boʻldilar: „Esov – dala–dashtni yaxshi koʻradigan mohir ovchi, Yoqub esa chodirda oʻtirishni yoqtiradigan, beozor odam boʻldi. Bundan tashqari, ota-onalarning ularga boʻlgan munosabati ham boshqacha edi:Ishoq Esovni yaxshi koʻrar edi. Sababi Esov ovlab kelgan hayvonlarning goʻshtini mazza qilib yer edi. Rivqo esa Yoqubni yaxshi koʻrar edi“.

Yoqub Esovga oʻzining toʻngʻichlik huquqi uchun bir kosa taom berishini taklif qilmoqda, Zacarias Gonzalez Velazquezning rasmi

Toʻngʻichlik huquqini olish

Asosiy maqola: Yoqub va Esov

Ibtido 25:29–34 da Esov oʻzining toʻngʻichlik huquqini Yoqubga sotgani haqida hikoya qilinadi. Bu bobda yozilishicha, Esov daladan ochqaganidan sulayib qaytganida, Yoqubdan hozirgina Yoqub tayyorlagan taomidan berishini iltimos qilgan. (Esov bu taomni „oʻsha qizil taom“ deb atagan va bu uning taxallusini keltirib chiqargan, yaʼni ivritcha: אדום ('Edom, yaʼni „Qizil“).) Yoqub Esovga toʻngʻichlik huquqi evaziga bir kosa taom berishini taklif qildi. Esov bunga rozi boʻldi.

Ishoqning duosi

Ishoq qariganda, koʻzlari xiralashib, koʻrmay qoladi. U, toʻngʻichlik huquqini Esovning oʻziga berishga qaror qiladi. Ishoq Esovga goʻsht yemoqchi ekanini aytib, buning uchun qurol-yarogʻi bilan dalaga chiqib, ov qilishini iltimos qildi. Keyin Ishoq Esovdan oʻziga yoqqaniga koʻra, ovlangan goʻshtdan „mazali taom“ tayyorlab berishini soʻraydi, shunda u uni yeyishi va Esovga duo qilishini aytadi. Rivqo bu suhbatni eshitadi. Taxminlarga koʻra, u Ishoqning barakalari Yoqubga tushishini bashoratli tarzda anglagan, chunki unga egizaklar tugʻilishidan oldin katta oʻgʻil kichigiga xizmat qilishini aytishgan. Rivqo Yoqubni duo qilib, Yoqubga tezda ularning suruvlaridan ikkita echki olib kelishni buyurdi, toki u Ishoqqa xizmat qilib Esovning oʻrnini egallab, uning duosini olishi imkoniyati mavjud edi. Yoqub otasi ularning aldovini tan olishiga eʼtiroz bildirdi, chunki Esov serjun, oʻzi esa silliq terili edi. U otasi uni his qilishi bilanoq uni laʼnatlashidan qoʻrqdi, lekin Rivqo oʻsha laʼnatni oʻziga olishni taklif qiladi, keyin esa Yoqubga itoat qilishni talab qiladi. Yoqub onasini buyrugʻini bajaradi va u uloqchalar bilan qaytib kelganida, Rivqo Ishoq yaxshi koʻrgan mazali taomni qildi. Yoqubni otasining oldiga yuborishdan oldin, u Esovning kiyimlarini kiydirdi va serjun teriga taqlid qilish uchun uning qoʻllari va boʻyniga uloqchaning terisini oʻrab qoʻyadi.

Keksa Ishoq Yoqubni duo qilmoqda

Esov qiyofasida Yoqub Ishoqning xonasiga kirdi. Esovning tez qaytib kelganiga hayron boʻlgan Ishoq qanday qilib ov bunchalik tez oʻtganini soʻradi. Yoqub: „Egangiz Xudo yoʻlimni oʻngladi“, deb javob berdi. Rashining aytishicha, Ishoqning shubhalari yanada kuchaygan, chunki Esov hech qachon Xudoning nomini tilga olmagan edi. Ishoq Yoqubni his qilish uchun unga yaqinlashishni talab qildi, lekin uloq terisi xuddi Esovning serjun terisiga oʻxshardi. Ishoq paypaslab: „Ovoz Yoqubning ovozi, qoʻllar esa Esovning qoʻllaridir!“ – dedi. Hali ham haqiqatni tushunishga urinib, Ishoq undan yana soʻradi: „Sen haqiqatdan mening oʻgʻlim Esovmisan?“ Yoqub esa oddiygina javob berdi: „Menman“. Ishoq Yoqub bergan taomni yeb, sharob ichishni davom ettirdi, keyin unga yaqinlashib, oʻpishini aytdi. Yoqub otasini oʻpganida, Ishoq Esovga tegishli kiyimning hidini sezdi va nihoyat, qarshisidagi odam Esov ekanligini tan oldi. Keyin Ishoq Yoqubni Esovga berilgan duo bilan duo qildi. Ibtido 27:28–29 da Ishoqning marhamati haqida shunday deyilgan: „Xudo senga osmon shabnamini, yerning unumdar tuprogʻini, moʻl-koʻl don va sharobni bersin: Xalqlar senga xizmat qilsin, qarindoshlaring ustidan hukmron boʻlgin. Onangning nasli senga taʼzim qilsin: seni laʼnatlagan har bir kishi laʼnatlasin, seni duo qilganlarni barakasini bersin“.

Esov ovdan qaytganida, Yoqub xonadan chiqib ketgan edi. Aldanganini anglagan, Ishoq hayratda qoladi, lekin u Yoqubning duo qilganini tan oldi: „Albatta, u barakali boʻladi!“ (27:33).

Esovning bu aldovdan yuragi ezilib, oʻziga tegishli duoni soʻradi. Ishoq Yoqubni aka-ukalariga hukmdor qilib qoʻygandan soʻng, faqat vaʼda berishi mumkin edi: „Qiliching bilan yashaysan, Biroq ukangga xizmat qilasan, lekin sen isyon qilganingda, U solgan boʻyinturugʻini uloqtirib tashlagaysan“. (27:39–40).

Esov Yoqubga oʻzining neʼmati boʻlgan toʻngʻichlik huquqini „qizil taom“ga sotgan boʻlsa-da, Esov Yoqubni otasi Ishoq bilmagan holda unga bergan duosini olgani uchun yomon koʻrib qoladi. Ishoq oʻlishi bilanoq Yoqubni oʻldirishga vaʼda beradi. Rivqo uning qotillik niyati haqida eshitgach, Esovning gʻazabi toʻxtaguncha Yoqubga Xorondagi akasi Lobonning uyiga borishni buyurdi.

Yoqubning zinapoyasi

Asosiy maqola: Yoqubning zinapoyasi