Kontent qismiga oʻtish

Yoshlar Olimpiya Oʻyinlari

Vikipediya, erkin ensiklopediya

Yoshlar Olimpiya oʻyinlari (YOOʻ) 15 yoshdan 18 yoshgacha boʻlgan sportchilar uchun xalqaro koʻp toifali sport musobaqasi boʻlib[1], Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi tomonidan tashkil etiladi. Oʻyinlar har toʻrt yilda bir marta joriy Olimpiya oʻyinlari formatiga mos keladigan yozgi va qishki tadbirlarda oʻtkaziladi. Ammo yozgi Olimpiya oʻyinlari oʻrniga kabisa yilida oʻtkaziladigan Qishki Olimpiya oʻyinlariga teskari tartibda. Birinchi yozgi versiya Singapurda 2010-yil 14-avgustdan 26-avgustgacha boʻlib oʻtgan boʻlsa, birinchi qishki versiya 2012-yil 13-yanvardan 22-yanvargacha Avstriyaning Insbruk shahrida boʻlib oʻtdi[2].

Bunday tadbirni oʻtkazish gʻoyasini 1998-yilda avstriyalik Iogan Rozenzopf kiritgan. 2007-yil 6-iyulda Xalqaro Olimpiya qoʻmitasi (XOQ) aʼzolari XOQning Gvatemala shahrida boʻlib oʻtgan 119- sessiyasida Olimpiya oʻyinlarining yoshlar versiyasini yaratishni maʼqulladilar, holbuki, sportchilar va murabbiylarning sayohat xarajatlari XOQ tomonidan toʻlanishi kerak edi. Ushbu oʻyinlarda, shuningdek, madaniy almashinuv dasturlari va ishtirokchilarning Olimpiya sportchilari bilan uchrashish imkoniyatlari mavjud.

Har yili yozgi va qishki versiyalari bilan oʻtkaziladigan Yevropa yoshlar Olimpiya festivali va Avstraliya yoshlar Olimpiya festivali kabi yoshlar uchun bir qancha boshqa Olimpiya tadbirlari muvaffaqiyatli oʻtkazilmoqda. Yoshlar oʻyinlari ushbu sport tadbirlaridan soʻng modellashtirilgan[3]. YOOʻ shuningdek, toʻxtatilgan Jahon yoshlar oʻyinlarining davomchisidir.

2010-yilgi Singapur va 2014-yil Nankindagi yozgi oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlari har biri 3600 nafar sportchini qabul qildi va 13 kun davom etdi, 2012-yilda Insbrukdagi qishki YOOʻda 1059 nafar sportchi, 2016-yilda Lillexammerda 110 kun davom etgan. Garchi bu dastlabki hisob-kitoblardan oshib ketgan boʻlsa ham[4][5], YOOʻ hali ham katta ekvivalentlariga qaraganda kichikroq va qisqaroq. Eng soʻnggi Yozgi YOOʻ 2018-yilgi Buenos-Ayresdagi oʻsmirlar yozgi Olimpiya oʻyinlari boʻldi. Eng soʻnggi Qishki YOOʻ 2020-yilda Lozannadagi qishki oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlari boʻldi. Keyingi yozgi YOOʻ 2026-yilgi Dakar (Senegal) shahrida boʻlib oʻtadigan yozgi oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlari boʻlib, 2024-yilgi qishki oʻsmirlar Olimpiadasi esa Janubiy Koreyaning Gangvon shahrida boʻlib oʻtadi.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlari kontseptsiyasi 1998-yilda avstriyalik sanoat menejeri Iogann Rozenzopfdan olingan[6]. Bu bolalarning semirib ketishi va yoshlarning, ayniqsa rivojlangan mamlakatlardagi yoshlarning sport mashgʻulotlarida ishtirok etishining kamayishi haqidagi global tashvishlarga javob boʻldi[7]. Bundan tashqari, Olimpiya oʻyinlarining yoshlar versiyasi Olimpiya oʻyinlarida ishtirok etishni kuchaytirishga yordam berishi eʼtirof etildi Yoshlar uchun Olimpiya oʻyinlari oʻtkazilishining ushbu sabablariga qaramay, XOQning sof sport tadbirini oʻtkazishga munosabati salbiy boʻldi[8]. XOQ delegatlari tadbir sport bilan bir qatorda madaniy taʼlim va almashinuvga ham bagʻishlanishini istashdi, shuning uchun Madaniyat va taʼlim dasturi (CEP) har bir oʻyin bayramining tarkibiy qismi sifatida ishlab chiqilgan[8]. XOQ prezidenti Jak Rogge 2007-yil 6-iyulda Gvatemala shahrida boʻlib oʻtgan XOQning 119-sessiyasida oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlari rejalarini rasman eʼlon qildi[9]. YOOʻ uchun bir nechta maqsadlar mavjud va ulardan toʻrttasi dunyoning eng yaxshi yosh sportchilarini birlashtirish, olimpizmga kirishni taklif qilish, Olimpiya qadriyatlarini tarbiyalash va muhokama qilishda innovatsiyalarni oʻz ichiga oladi Singapur shahri 2008-yil 21-fevralda ilk yozgi oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlari mezboni deb eʼlon qilindi[10]. 2008-yil 12-dekabrda XOQ 1964 va 1976-yillardagi Qishki Olimpiada oʻyinlariga mezbon boʻlgan Insbruk 2012-yilda oʻsmirlar oʻrtasidagi ilk qishki Olimpiya oʻyinlariga mezbon boʻlishini eʼlon qildi[11]

Qabul qiluvchi shaharlarning talablari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlarining miqyosi Olimpiadanikidan kichikroq boʻlib, bu imkon qadar kichikroq shaharlarga Olimpiya tadbirlarini oʻtkazish imkonini beradi. Potentsial mezbon shaharlar barcha tadbirlarni bir shaharda oʻtkazishi talab qilinadi va yangi sport maydonchalari qurilmasligi kerak[12]. Ushbu qurilish moratoriysidan istisnolar orasida media-markaz, mashgʻulotlar va seminarlar uchun amfiteatr inshootlari va murabbiylar va sportchilar uchun qishloq kiradi.[12] Bu qishloq sportchilar uchun oʻyinlarning yuragi va faoliyat markazi boʻlishi kerak[12]. Yangi yoki noyob transport tizimlari talab qilinmaydi, chunki barcha sportchilar va murabbiylar transport vositalarida tashiladi[12]. Tender tartib-qoidalariga koʻra, ochilish va yopilish marosimlari oʻtkaziladigan yengil atletika stadioni 10 000 kishiga moʻljallangan, shaharda esa 2500 oʻrinli suv sporti inshooti (yozgi oʻyinlar uchun) boʻlishi kerak[13].

Moliyalashtirishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlarining birinchi logotipi
Oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlarining ikkinchi logotipi

Oʻyinlarni oʻtkazish uchun dastlabki taxminiy xarajatlar 30 million AQSh dollarini tashkil etdi. Qishki oʻyinlar uchun (bu xarajatlar maydonni qurish uchun infratuzilmani yaxshilashni oʻz ichiga olmaydi). XOQ infratuzilma va oʻyin maydonchalari uchun xarajatlarni mezbon shahar toʻlashini belgilab qoʻygan[14]. XOQ mezbon shaharga sayohat xarajatlarini, sportchilar va hakamlar uchun 11 million dollarga baholangan xona va ovqatni toʻlaydi. Moliyalashtirish daromadlardan emas, XOQ mablagʻlari hisobidan amalga oshiriladi. XOQ tomonidan taqdim etilgan ilk yozgi oʻyinlar uchun soʻnggi ikki taklifning byudjeti 90 million dollarni tashkil etdi. Bu taxminiy xarajatlardan ancha yuqori[15]. Singapurdagi birinchi oʻyinlarning narxi taxminan 387 million Singapur dollariga koʻtarildi(284 million AQSH dollari)[16][17]. Homiylar YOOʻga kirishni sekinlashtirdi, chunki bu yangi tashabbus va korporatsiyalar qanday darajadagi taʼsirga ega boʻlishlarini bilishmaydi[15]. Insbrukda boʻlib oʻtadigan ilk qishki oʻyinlar byudjeti 22,5 million dollarga baholangan. Bu infratuzilmani yaxshilash va oʻtkaziladigan joy qurilishini oʻz ichiga olmaydi[18].

Ishtirok etishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yilgi oʻsmirlar yozgi Olimpiada oʻyinlarida 200 dan ortiq davlat va 3600 nafar sportchi ishtirok etdi[19]. Ishtirokchilar quyidagi yosh guruhlariga joylashtiriladi: 15-16 yosh 16-17 yosh va 17-18 yosh[20]. Sportchining yoshi ular YOOʻda qatnashayotgan yilning 31-dekabriga qadar qancha yoshda ekanligiga qarab belgilanadi[12]. Oʻsmirlar Olimpiadasida ishtirok etish uchun malaka XOQ tomonidan Xalqaro sport federatsiyalari (ISF) bilan birgalikda dasturdagi turli sport turlari boʻyicha aniqlanadi[12]. YOOʻda barcha xalqlar vakili boʻlishini taʼminlash uchun XOQ Universal joylar kontseptsiyasini yaratdi. Har bir tadbirda maʼlum miqdordagi oʻrinlar saralash baholaridan qatʼi nazar, kam vakillik qilgan davlatlar sportchilari uchun ochiq qoldirilishi kerak. Bu har bir davlatning har bir oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlariga kamida toʻrttadan sportchi joʻnatishini taʼminlashdir[12]. Jamoaviy turnirlar uchun har bir qitʼadan bitta jamoaga mezbon davlat vakili boʻlgan yoki XOQ roziligi bilan IF tomonidan taklif qilingan oltinchi jamoa bilan raqobatlasha ruxsat beriladi. Har bir mamlakatda ikkita jamoa (bir oʻgʻil va bitta qiz)dan iborat boʻladi[12]. Va nihoyat, hech bir davlat sportning individual turlari boʻyicha 70 dan ortiq sportchini kirita olmaydi.[12]

Sport

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yozgi olimpiya o'yinlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yildan 2026-yilgacha boʻlgan Olimpiya oʻyinlari dasturlarida bir vaqtning oʻzida 37 ta sport turi mavjud edi. 2010-yilgi oʻyinlarda yigirma etti sport turi kiritilgan. 2014-yilgi oʻyinlarda ikkita yangi sport turi kiritildi, ular plyaj voleyboli (voleybol oʻrnini bosuvchi) va chim ustida xokkey edi. 2018-yilgi oʻyinlarda oltita sport turi joriy etildi: plyaj gandboli (qoʻl toʻpi oʻrniga), breykdans, futzal (futbol oʻrniga), karate, konkida uchish va sport toqqa chiqish. 2026-yilgi oʻyinlarda 28 ta asosiy sport turi ishtirok etishi kutilmoqda, ular 2019-yilda tasdiqlanadi[21]. 2020-yil iyul oyida mezbon mamlakat Senegal va Xalqaro Olimpiya qoʻmitasi tomonidan 2022-yilgi oʻsmirlar yozgi Olimpiada oʻyinlari oʻtkazilmasligi va uning oʻrniga 2026-yilga koʻchirilishi toʻgʻrisida kelishib olindi[22].

Qishki olimpiya oʻyinlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yilgi oʻyinlardan 2020-yilgi oʻyinlar oraligʻida oʻsmirlar qishki Olimpiya oʻyinlarida 16 ta sport turi boʻyicha 46 ta yoʻnalish boʻlib oʻtdi. Insbrukdagi 2012-yilgi va Lillexammerdagi 2016-yilgi oʻyinlarda atigi 15 ta sport turi mavjud edi. Keyingi oʻyinlarga Lozannadagi 2020-yilgi oʻyinlar, yangi sport turi — changʻi alpinizmi qoʻshildi.

Madaniyati va taʼlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2010-yilgi oʻsmirlar yozgi Olimpiya oʻyinlarida ishtirok etuvchi davlatlar bayroqlari

Taʼlim va madaniyat ham „Yoshlar“ nashri uchun asosiy komponent hisoblanadi. Taʼlim/madaniyat jihati nafaqat sportchilar va ishtirokchilarga, balki butun dunyo boʻylab yoshlarga, mezbon shahar va uning atrofidagi mintaqalar aholisiga ham tegishli. Shu maqsadda har bir oʻyinda Madaniyat va taʼlim dasturi (CEP) taqdim etiladi[23]. 2010-yilgi Singapur oʻyinlarida birinchi CEP turli xalqlar sportchilari oʻrtasida hamkorlikni kuchaytiruvchi tadbirlarni oʻz ichiga oldi. Unda salomatlik va fitnesdan tortib, atrof-muhit va martaba rejalashtirishgacha boʻlgan mavzular boʻyicha darslar bor edi. Singapurlik mahalliy talabalar Jahon madaniyati qishlogʻida 205 ishtirokchi Milliy Olimpiya qoʻmitasining har biri vakili boʻlgan stendlar yasadilar[24]. Chempionlar bilan suhbat sessiyalari dasturning eng mashhur qismi edi[23]. Ishtirokchilarga sobiq va hozirgi Olimpiya sportchilarining ilhomlantiruvchi nutqlarini tinglash taklif qilindi[23].

Oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlari roʻyxati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2007-yil noyabr oyi boshida Afina, Bangkok, Singapur, Moskva va Turin XOQ tomonidan ilk oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlarini oʻtkazish uchun beshta nomzod shahar sifatida tanlandi.[25] 2008-yil yanvar oyida nomzodlar faqat Moskva va Singapurga qisqartirildi. Nihoyat, 2008-yil 21-fevralda Singapur Shveysariyaning Lozanna shahridan jonli efir orqali 2010-yilda boʻlib oʻtgan ilk oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlarining mezboni deb eʼlon qilindi va Moskva uchun 44 ovozga qarshi 53 ovoz bilan gʻalaba qozondi[26].

2008-yil 2-sentabrda XOQ ijroiya kengashi 2012-yilda oʻsmirlar oʻrtasidagi birinchi qishki Olimpiya oʻyinlarini oʻtkazish uchun nomzodlar orasidan toʻrtta shaharni roʻyxatga kiritganini eʼlon qildi. Toʻrtta nomzod shaharlar Xarbin, Insbruk, Kuopio va Lillexammer edi[27]. XOQ prezidenti Jak Rogge Pernilla Vibergni loyihalarni tahlil qiluvchi komissiya raisi etib tayinladi. Yozgi oʻyinlarda boʻlgani kabi, roʻyxat 2008-yil noyabr oyida ikkita finalchi — Insbruk va Kuopioga qisqartirildi. 2008-yil 12-dekabrda Insbruk oʻyinlarga mezbonlik qilish uchun Kuopioni magʻlub etgani eʼlon qilindi[27]. Xitoyning Nankin shahri XOQ tomonidan Polshaning Poznan shahrida 2014-yilgi oʻsmirlar Olimpiadasiga mezbonlik qiluvchi shahar sifatida tanlandi. Saylov 2010-yil 10-fevralda, 2010-yilda Vankuverda boʻlib oʻtadigan Qishki Olimpiada oʻyinlari boshlanishidan ikki kun oldin boʻlib oʻtdi[28]. Norvegiyaning Lillexammer shahri 2016-yilgi oʻsmirlar qishki Olimpiya oʻyinlariga mezbonlik qildi[29].

Qishki oʻsmirlar Olimpiya oʻyinlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Soni Yil Mezbon shahar Mezbon davlat Kim tomonidan ochilgan Boshlangan sanasi Tugagan sanasi Millatlar Raqobatchilar Sport Voqealar Top of the medal table Mnb.
I 2012-yil Insbruk  Avstriya Prezident Xaynts Fisher 13-yanvar 22-yanvar 69 1059 7 63  Germaniya (GER) [30]
II 2016-yil Lillehammer  Norvegiya Qirol Xarald V 12-fevral 21-fevral 71 1100 7 70  AQSh (USA) [31]
III 2020 Lozanna  Switzerland Prezident Simonetta Sommaruga 9-yanvar 22-yanvar 79 1872 8 81  Rossiya (RUS) [32]
IV 2024-yil Gangvon  Janubiy Koreya 19-yanvar 2-fevral Kelajakdagi voqea Kelajakdagi voqea

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • 1998-yil Jahon yoshlar oʻyinlari
  • Xalqaro bolalar oʻyinlari (12-15 yosh)
  • Gimnaziya (13-18 yosh)
  • Universiada (17-25 yosh)
  • Yoshlar (yengil atletika)

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „No kidding: Teens to get Youth Olympic Games“. USA Today (25-aprel 2007-yil). Qaraldi: 19-may 2007-yil.
  2. ↑ „FIS in favor of Youth Olympic Games“. FIS (8-may 2007-yil). 27-sentabr 2007-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-may 2007-yil.
  3. ↑ „Rogge wants Youth Olympic Games“. BBC Sport (19-mart 2007-yil). Qaraldi: 19-may 2007-yil.
  4. ↑ „IOC to Introduce Youth Olympic Games in 2010“ (25-aprel 2007-yil). 2015-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-may 2007-yil.
  5. ↑ „1st Summer Youth Olympic Games in 2010“. International Olympic Committee Department of Communications (2007). 18-noyabr 2007-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-avgust 2007-yil.
  6. ↑ „Olympischer Frieden“. Frankfurter Allgemeine Zeitung (27-dekabr 2010-yil). Qaraldi: 4-fevral 2011-yil.[sayt ishlamaydi]
  7. ↑ „Youth Olympic Games“. International Olympic Committee. Qaraldi: 20-may 2011-yil.
  8. ↑ 8,0 8,1 „Youth Olympic Games“. International Olympic Committee. Qaraldi: 20-may 2011-yil.
  9. ↑ „IOC Session: A "go" for Youth Olympic Games“. International Olympic Committee (5-iyul 2007-yil). Qaraldi: 5-iyul 2007-yil.
  10. ↑ Wang. „Perfect Pitch“. International Olympic Committee. Qaraldi: 20-may 2011-yil.
  11. ↑ „Innsbruck Elected To Host the Inaugural Youth Olympic Winter Games In 2012“. Gamebids.com (12-dekabr 2008-yil). 28-dekabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-may 2011-yil.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 12,8 „Factsheet Youth Olympic Games“. International Olympic Committee (2009-yil fevral). 24-mart 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-may 2011-yil.
  13. ↑ „2018 Youth Olympic Games: Appraising Abuja's Bid Plan“. Leadershipeditors.com (19-mart 2011-yil). 2-aprel 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-may 2011-yil.
  14. ↑ „Youth Olympic Games Candidature Procedure and Questionnaire“. International Olympic Committee. Qaraldi: 7-iyul 2011-yil.
  15. ↑ 15,0 15,1 Leyl. „Youth Olympic Games gamble for Singapore“. BBC (15-avgust 2010-yil). Qaraldi: 20-may 2011-yil.
  16. ↑ „Cost of Youth Games goes up three-fold An extra $265 million“. Comsenz Inc.. Qaraldi: 7-iyul 2011-yil.[sayt ishlamaydi]
  17. ↑ „Youth Olympic Games to cost $387 million“. Singapore Democrats. 2012-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-iyul 2011-yil.
  18. ↑ „1st Winter Youth Olympic Games in 2012“ 12–14. International Olympic Committee. Qaraldi: 7-iyul 2011-yil.
  19. ↑ „About Us“. Singapore 2010 Youth Olympic Games. 25-may 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-may 2011-yil.
  20. ↑ „Youth Olympic Games“. International Olympic Committee. Qaraldi: 19-may 2011-yil.
  21. ↑ International Olympic Committee. „Youth Olympic Games Dakar 2026 - Sports and Events Programme“. Qaraldi: 6-dekabr 2019-yil.
  22. ↑ „Senegal and the IOC agree to postpone the Youth Olympic Games Dakar 2022 to 2026“. Olympics.com (15-iyul 2020-yil). Qaraldi: 21-fevral 2022-yil.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Stoneman. „Welcome to the Family“. International Olympic Committee. Qaraldi: 20-may 2011-yil.
  24. ↑ „Youth Olympic Games“. International Olympic Committee. Qaraldi: 20-may 2011-yil.
  25. ↑ „Teenage Kicks: The Inaugural Youth Olympic Games“. SportsPro. Qaraldi: 12-iyul 2011-yil.
  26. ↑ „Factsheet Youth Olympic Games“. International Olympic Committee. 24-mart 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-iyul 2011-yil.
  27. ↑ 27,0 27,1 „Innsbruck Elected To Host the Inaugural Youth Olympic Winter Games In 2012“. Gamesbids.com. 6-yanvar 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-iyul 2011-yil.
  28. ↑ „Nanjing, China Elected To Host 2014 Summer Youth Olympic Games“. Gamesbids.com. 10-avgust 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-iyul 2011-yil.
  29. ↑ „Lillehammer awarded 2016 Winter Youth Olympic Games“. Qaraldi: 30-yanvar 2016-yil.
  30. ↑ „1st WYOG Innsbruck 2012“. IOC. Qaraldi: 13-yanvar 2012-yil.
  31. ↑ „2nd WYOG Lillehammer 2016“. IOC. Qaraldi: 12-fevral 2016-yil.
  32. ↑ „3rd WYOG Lausanne 2020“. IOC. Qaraldi: 31-iyul 2015-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yoshlar_Olimpiya_Oʻyinlari&oldid=3759340" dan olindi