Zuniseratops
Zuniseratops (lotincha: Zuniseratops, soʻzma-soʻz: „ Zuni daryosidan shoxli yuz“) – Shimoliy Amerikada boʻri davrida (taxminan 94-89 million yil oldin) yashagan marginalosefaliyaliklar va infraorder ceratopsians ornitischi dinozavrlarining bir turiga kiradi. U boshqa taniqli seratopsidlardan 10 million yil oldin yashagan va ularning oila zanjirida muhim boʻgʻin hisoblanadi. Birinchi marta 1998-yilda paleontologlar Duglas G.Volf va Jeyms Kirkland tomonidan tasvirlangan. Hozirda Zuniseratopsning uchta skeletlari maʼlum. Bir tur Zuniseratops christopheri tomonidan aniqlangan[1][2].
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zuniseratopsning uzunligi 3 dan 3,5 m gacha, sonlari esa 1 m balandlikda boʻlgan. Hayvonning vazni 100 dan 150 kilogrammgacha boʻlib, bu koʻpchilik seratopsidlarga qaraganda ancha yengilroq hisoblanadi. Bosh suyagida xazmozavrlar va ibtidoiy sentrozavrlardagiga oʻxshash yaxshi rivojlangan juft qosh shoxlari bor, ammo Zuniseratopsda burun shoxi yoʻq. Yoshi ortgan sari shohlari ham kattalashadi deb ishonilgan. Koʻkrak qasmozovurga oʻxshab uzun va past, boʻyni esa ingichka va keng boʻlgan. Uning bir nechta katta teshiklar boʻlgan, lekin Protoseratops kabi suyak proektsiyalari yoʻq edi. Umuman olganda, Suniseratops anatomiyasi keyingi seratopsidlarga qaraganda ancha ibtidoiy, lekin Protoseratopsnikiga qaraganda ancha rivojlangan edi.
Suniseratops juda katta shoxlari boʻlgan seratopsialar va keyinchalik massiv seratopsidlar oʻrtasidagi evolyutsion oʻtishni aniqlab bergan. Seratopsiyaliklar dastlab bu turni Shimoliy Amerika qitʼasida paydo boʻlgan degan fikirda boʻlishgan. Birinchi topilgan namunalar bir ildizli tishlarga ega boʻlsa-da (keratopsiyaliklar uchun gʻayrioddiy), keyinchalik fotoalbom ikki ildizli tishlar bilan boyitilgan. Bu shuni koʻrsatadiki, suniseratops tishlari yoshi oʻtkan sari yanada rivojlangan.
Boshqa seratopsiyaliklar singari, Zuniseratopsialar ham oʻtxoʻr va podalar hayvonlari boʻlgan.
Topilma tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Zuniseratops qoldiqlari 1996-yilda paleontolog Duglas G.Vulfning oʻgʻli 8 yoshli Kristofer Jeyms Vulf tomonidan Nyu-Meksiko shtatining Katron okrugida (Moreno tepalik shakllanishi) topilgan. Topilmada bir nechtasining bosh suyagi va suyaklari aniqlangan. Keyinchalik topilma, Nothronychus ischium suyaklaridan biri va Zuniceratopsning oksipital suyagi boʻlishi mumkin deb tahmin qilingan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Wolfe, D. G. & Kirkland, J. I. (1998). „Zuniceratops christopheri n. gen. & n. sp., a ceratopsian dinosaur from the Moreno Hill Formation (Cretaceous, Turonian) of west-central New Mexico“. Lower and Middle Cretaceous Terrestrial Ecosystems, New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 24: 307—317.
- ↑ Wolfe, D. G. (2000). New information on the skull of Zuniceratops christopheri, a neoceratopsian dinosaur from the Cretaceous Moreno Hill Formation, New Mexico. pp. 93—94, in S. G. Lucas and A. B. Heckert, eds. Dinosaurs of New Mexico. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin No. 17.