1524-yilgi Tordesillas shartnomasi
Tordesillas shartnomasi yoki Burgos shartnomasi — Monako va Ispaniya oʻrtasida 1524-yilda imzolangan shartnoma, unga koʻra Monako Gabsburglar imperiyasining protektoratiga aylandi.
Avvalgi tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]XVI-asr boshida Monako suverenitet oldi va qoʻshni davlatlar tomonidan tan olindi, ammo bu Monakoni qoʻshnilarning hujumlaridan himoya qilmadi. 1506-1507-yillarda Genuya qoʻshinlari tomonidan 102 kunlik qamalga chidashga toʻgʻri keldi. Bosqinchilik xavfi yana davom etdi, shuning uchun Monako lordlari qoʻshni kuchli monarxiyalardan yordam izlay boshladilar. Gʻarbiy Yevropada oʻsha davrning eng kuchli davlatlari qirol Frensis I boshchiligidagi Fransiya Qirolligi va Muqaddas Rim imperatori hamda Ispaniya qiroli Karl V boshchiligidagi Gabsburglar imperiyasi edi. Frensis I Genuyaning ittifoqchisi boʻlganligi sababli, Monako hukmdori Lyusen Grimaldi oʻz siyosatida ispan yoʻnalishini tanladi va imperator Karl saroyi bilan muzokaralar olib bora boshladi[1].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1524-yilda Burgosda Tordesillas shartnomasi imzolangan.
Ushbu shartnoma shartlariga koʻra Monako Ispaniya himoyasiga oʻtdi. Natijada Monako Ispaniyaga tobe boʻlib, ispan qirolining vassaliga aylandi. Ispaniya garnizoni shaharda joylashgan boʻlib, uni taʼminlash butunlay shahar aholisining zimmasiga tushdi. Dastlab, shartnomada Monako hukmdori Ispaniya qiroliga soliq toʻlashi shartligi koʻrsatilgan. Monako senyori Lusiyen Grimaldi bu talabni shartnomadan olib tashlashni soʻradi. Oxir-oqibat, uning iltimosi inobatga olindi va 1524-yil noyabrda imzolangan shartnomada bu talab haqida hech qanday gap yoʻq. Biroq Lusiyen 1523-yilda genuyalik admiral Andrea Dorianing tarafdorlari tomonidan oʻldirilganligi sababli shartnoma Lusiyenning vorisi Honore I tomonidan allaqachon imzolangandi[2].
Oqibatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shartnoma 1641-yil 14-sentabrda Peronnada Monako hukmdori va fransuz qiroli Lyudovik XIII oʻrtasida shartnoma imzolangandan soʻng bekor qilindi va Monako Fransiya protektorati ostiga oʻtdi. Monako oʻz mustaqilligini 1789-yil 4-avgustgacha, knyazlik Fransiya Respublikasiga qoʻshib olinguncha[3] saqlab qolishga muvaffaq boʻldi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Все монархи мира. Люсьен, сеньор Монако“ (deadlink). 2014-yil 14-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 5-aprel.
- ↑ „Все монархи мира. Оноре I, сеньор Монако“ (deadlink). 2014-yil 14-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 5-aprel.
- ↑ „Страны Европы - история Монако“. 2009-yil 15-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-iyun.