Abdulazizxon (Shayboniy)

Buxoro hukmdorlari

1500 — 1510 Muhammad Shayboniy 1511 — 1512 Suyunchxoʻjaxon 1512 — 1530 Koʻchkunchixon 1530 — 1533 Abu Said 1533 — 1540 Ubaydulla I 1540 — 1540 Abdulla I 1540 — 1551 Abdullatif 1540 — 1550 Abdulaziz 1552 — 1556 Navroʻz Ahmad 1552 — 1556 Burhon sulton 1556 — 1561 Pirmuhammad 1561 — 1583 Iskandarxon 1583 — 1598 Abdullaxon II 1598 — 1599 Abdulmoʻmin 1599 — 1601 Pirmuhammad II 1601 — 1605 Boqimuhammad 1605 — 1608 Valimuhammad 1608 — 1650 Imomquli 1640 — 1647 Nadr Muhammadxon 1645 — 1680 Abdulaziz 1680 — 1702 Subhonquli 1702 — 1711 Ubaydullaxon II 1711 — 1747 Abulfayz 1756 — 1758 Muhammad Rahim 1758 — 1785 Doniyolbiy otaliq 1785 — 1800 Amir Shohmurod 1800 — 1826 Amir Haydar 1826 — 1826 Amir Husayn 1826 — 1827 Amir Umar 1827 — 1860 Amir Nasrulloh 1860 — 1885 Amir Muzaffar 1885 — 1910 Amir Abdulahad 1910 — 1920 Amir Olimxon

Abdulazizxon (1511-yil oktabr — 1550-yil 14-may) — oʻzbeklarning Shayboniylar sulolasidan. Ubaydullaxonning oʻgʻli, Xorazm hokimi (1538-39).

Abdulazizxon Turkiston viloyatidagi Arquq mavzesida tugʻilgan. Onasi Qozoq xonim qozoq sultonlaridan birining qizi edi. Otasi Ubaydullaxon vafotidan soʻng (1540-yil) mamlakatda ikkihokimiyatchilik vujudga kelib, Abdulazizxon Buxoroda (1540—1550), Koʻchkunchixonning oʻgʻli Abdullatifxon esa Samarqandda (1540—1551) xon boʻlgan.

Abdulazizxon oʻz hukmronligi davrida davlat va aholi manfaatlarini koʻzlab qator islohotlar oʻtkazgan, ayrim soliqlarni (tanob puli, tafovut, tavfiri va boshqalar) bekor qilgan, Buxoro atrofini yangi mudofaa devori bilan oʻrashga kirishgan (uni Abdullaxon II qurib bitkazgan boʻlib, XX asr boshlarigacha saqlangan). Bundan tashqari u Buxoroda madrasa, ulkan kutubxona, Toqi Sarrofon va uning bagʻridagi guzar masjidini qurdirgan, Magʻoki Attori masjidini mukammal taʼmirlatgan. Bahouddin Naqshband ziyoratgohida 2 qavatli xonaqo (1544-yil) qurdirib, Bahouddin dahmasi atrofini hazira bilan oʻrab oldirgan.

Abdulazizxon ilm va sheʼriyat ahlining homiysi, oʻta taqvodor inson boʻlib, tasavvuf olimi — Shayx Jalolning (1549-yilda vafot etgan) muridi edi. U benazir husnixat sohibi boʻlgan, "Aziziy" taxallusi bilan gʻazallar bitgan.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Shayboniylar sulolasi

Shaybon (XIII-asr) Abdulxayr-xon (1428 - 1468) Shayboniy-xon (1468 - 1510) Samarqand Koʻchkunchi-xon (1510 - 1531) Abu Saidxon (1531 - 1534) Abdulla I (1534 - 1539) Buxoro Ubaydalla-xon (1512 - 1539) Davlat birlashish Abdulla-xon I (1539 - 1540) Abdullatif (1540 - 1552) Navroʻz Ahmad (1552 - 1556) Samarqand Pirmuhammad I (1556 - 1561) Iskandar-Sulton (1561 - 1583) Buxoro Abdulla-xon II (1556 - 1598) Abdulmoʻmin (1598) Pirmuhammad II (1598)