Abu Zuayb al-Huzaliy

Abu Zuayb Xuvaylid ibn Xolid ibn Muharris al-Huzaliy
Shaxsiy maʼlumotlar
Vafoti	milodiy 648-649-yil (hijriy 28-yil) Misr
Dini	Islom
Tanilgan sohasi	shoir sahoba

Abu Zuayb al-Huzaliy (arabcha: أبو ذؤيب الهذلي — Abu Zuayb Xuvaylid ibn Xolid ibn Muharris al-Huzaliy) — shoir sahoba.

Hayoti

Abu Zuayb al-Huzaliy hijratning 9-yilida (milodiy 630-yil) butun qabilasi bilan birga Islomni qabul qilgan. Cho‘lda istiqomat qilayotganida Payg‘ambarning kasal bo‘lgani haqida eshitadi. Madinaga kelganida Payg‘ambarning vafot etgani xabarini topadi. O‘sha vaqtda musulmonlar Saqifatu Bani Saʼidada to‘plangan edilar. Abu Zuayb al-Huzaliy ham o‘sha yerga boradi. Abu Bakr va Umarlarning nutqlarini tinglaydi. Abu Bakrga bay’­at etish voqeasiga guvoh bo‘ladi. Payg‘ambarning janozasi va dafn qilish marosimida ishtirok etganidan so‘ng, cho‘lga qaytadi. Umar zamonida Misr va Shimoliy Afrikaning fathida ishtirok etadi. Usmon davrida 646-47-yil (hijriy 26-yil)da Abdulloh ibn Saʼd ibn Abu Sarh qo‘mondonligi ostida Afrika safarida ishtirok etadi.

Vafoti

Usmonga fath xabarini bildirish uchun Abdulloh ibn Zubayr bilan birga orqaga qaytayotganida Misrda vafot etadi. Janozasini Abdulloh ibn Zubayr o‘qiydi. Manbalarda o‘g‘li va jiya­ni bilan birga Vizantiyaga qarshi qilingan safarlardan birida vafot etgani haqida ham rivoyat bor.

Ijodi

Soʻida ibn Juayya al-Huzaliyning roviysi bo‘lgan Abu Zuayb al-Huzaliy, Huzayl qabilasining eng yaxshi shoiri bo‘lgan. Qasidada o‘z yo‘nalishiga ega bo‘lgan. Shuhratini yanada ziyoda bo‘lishida marsiyalari sabab bo‘lgan Abu Zuayb al-Huzaliy, o‘limidan bir yil avval Misrda chiqqan vabo taʼsirida besh o‘g‘lini birdan yo‘qotgani sabab „Al-Ayniyya“ asarini yozgan. Bu asar arab adabiyo­ti tarixida eng go‘zal marsiya namunalaridan biri sifatida qabul qilinadi. Shuningdek, Payg‘ambarning vafoti haqidagi marsiyasi ham diqqatga sazovor. Abu Zuayb al-Huzaliyning „Devon“i Jozef Xell (Josef Hell) tomonidan nemis tiliga qilingan tarjimasi bilan birga „Dıvan Ebı Züʾeyb — Der Dıwan des Abu Duʾayb“ nomi ostida chop etilgan (Gannover, 1926).

Adabiyotlar

1. Abu Zayd al-Qurashiy. Jamhara (Hoshimiy). II, 683-697;
2. Al-Jumahiy. Fuhӯl ash-shu­’arā. I, 123, 130;
3. Ibn Qutayba. Ash-Shi’r va-sh-shu’arā. II, 653-658;
4. Abu-l-Faraj. Al-Ag‘ānӣ. VI, 264-279;
5. Yoqut. Mu’jam al-udabā. XI, 83-89;
6. Ibn al-Asir. Usd al-g‘āba. II, 151; VI, 102-105;
7. Ibn Hajar. Al-Isāba. VII, 131-133;
8. Abdulqodir al-Bag‘dodiy. Xizāna al-adab. I, 422-423; V, 83-86;
9. Brockelmann. GAL. I, 36-37; Suppl., I, 71;
10. Ronart. CEAC. 142;
11. Sezgin. GAS. II, 255-256;
12. Abdulvahhob as-Sobuniy. Shu’arā va davāvӣn. — Bayrut: 1978. 57-58; Rahmi Er. „Ebû Züeyb el-Hüzelî“. TDV İA. — İstanbul: 1994. X, 272.