Afgʻoniston — Kanada munosabatlari
 | |
 Afgʻoniston |
 Kanada |
Afgʻoniston va Kanada oʻrtasida 1968-yilda diplomatik aloqalar oʻrnatilgan[1]. 2003-yilda Kanada Kobulda oʻz elchixonasini ochdi va oʻzining birinchi doimiy elchisini tayinladi. Afgʻoniston Kanadaga oʻzining birinchi doimiy elchisini 2002-yilda tayinlagan[1]. 2021-yil avgust oyida Kanada Afgʻonistonda Tolibon hokimiyatga qaytishi bilan Kobuldagi elchixonasini yopdi[2].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Boshlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Afgʻoniston va Kanada oʻrtasidagi rasmiy munosabatlar darhol yuzaga kelgani yoʻq, vaqt oʻtishi bilan rivojlanib bordi. Kanadaliklarning Afgʻonistondagi ishtiroki 1960-yillarda, Afgʻonistonga birinchi Kanada taraqqiyot yordam dasturini yaratish bilan boshlangan. U yerda ishlayotgan taraqqiyot agentliklarining saʼy-harakatlarini koʻproq muvofiqlashtirish zarurati ortib borar ekan, Kanada hukumati 1968-yilda Afgʻoniston bilan toʻliq diplomatik munosabatlar oʻrnatishga qaror qildi[3].
1971-yilda Kanadaning Afgʻonistonga yordami 257 000 bushel bugʻdoyni oʻz ichiga oldi. Chunki Afgʻonistonda qurgʻoqchilik donli ekinlar ishlab chiqarishni kamaytirgan edi[4].
Sovet-Afgʻon urushi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1979-yilgi Sovet-Afgʻon urushi va Afgʻonistonda avtoritar rejimning oʻrnatilishi Kanadaning diplomatik aloqalarini uzishiga olib keldi. 1989-yilda Sovet qoʻshinlari Afgʻonistondan chiqib ketganidan keyin ham ikki davlat oʻrtasida toʻliq diplomatik aloqalar tiklanmadi va Kanadaning 1990-yillarda gumanitar yordam koʻrsatish harakatlariga qaramay, aloqalar minimal edi.
Tolibon davri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tolibon 1996-yilda Afgʻonistonda nazorat oʻrnatgan. Kanada Tolibonning Afgʻoniston fuqarolariga nisbatan inson huquqlari poymol etilishining ochiq tanqidchisiga aylandi. Kanada Tolibon yordam agentliklarini cheklashiga qaramay, mamlakatga insonparvarlik yordamini yetkazishda davom etdi.
Afgʻonistondagi urush[tahrir | manbasini tahrirlash]
2001-yil 11-sentabrdagi teraktlar Kanadani Afgʻonistonga nisbatan siyosatini qayta koʻrib chiqishga undadi. Milliy mudofaa vaziri Art Eggleton AQSh va boshqa mamlakatlarda harbiy almashinuv dasturlarida xizmat qilayotgan Kanada kuchlarining 100 dan ortiq aʼzolariga Afgʻonistondagi urushda qatnashish huquqini berdi. Kanada urushning ochilish kunlarida qatnashmagan boʻlsa-da, 7-oktyabr kuni Bosh vazir Jan Kretyen Kanada terrorizmga qarshi kampaniya oʻtkazish uchun tuzilayotgan xalqaro kuchlarga kuchlar qoʻshishini eʼlon qildi. Mudofaa shtabi boshligʻi general Rey Henault „Apollon“ operatsiyasining boshlanishi bilan bir nechta CF boʻlinmalariga dastlabki buyruqlar berdi. Kanada majburiyati dastlab 2003-yil oktyabrigacha davom etishi rejalashtirilgan edi.
Kanada 2002-yil 25-yanvarda Afgʻoniston bilan diplomatik munosabatlarni tikladi.
Diplomatik munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kanadaning Kobulda elchixonasi bor. 2009-yil iyul oyida Afgʻoniston hukumati tomonidan Kanada elchixonasiga sakkiz gektar yerni berish toʻgʻrisidagi bitim Kobulda Afgʻoniston tashqi ishlar vaziri (Rangin Dadfar Spanta) va Kanada elchisi (Ron Hoffmann) tomonidan imzolandi. Afgʻoniston Islom Respublikasi Ottavada elchixonasi va Torontoda konsulligiga ega. Yaqingacha Kanada elchisi Glenn V. Devidson edi. Uning vorisi Debora Lions boʻldi, uzoq vaqt davomida federal davlat xizmatchisi boʻlgan. Debora Lionsning vorisi Kennet Noyfeld va hozirgi elchi esa Fransua Rivest. Afgʻonistonning dastlabki elchisi Javid Ludin[5]. 2010-yil dekabr oyida Ottavada oʻz topshirigʻini tamomlagan va bu lavozimni 2012-yil mart oyida Barna Karimiy egallagan, hozirgi elchi Shinkay Karokhel, Afgʻoniston parlamentidagi sobiq deputat va ayollar huquqlari himoyachisi. Kanadaning Kobuldagi elchixonasi Tolibon poytaxtni yorib oʻtgani sababli xavfsizlik nuqtai nazaridan oʻz faoliyatini vaqtincha toʻxtatgan edi[6].
Afgʻoniston elchixonasi, Ottava[tahrir | manbasini tahrirlash]
Afgʻoniston elchixonasi Afgʻoniston Islom Respublikasining Kanadadagi elchixonasidir. Elchixona Algyre Avenue 240 da joylashgan (45°24′39″N 75°41′28″W / 45.4107151°N 75.6911441°W G O) Ottava, Ontario, Kanada.
Afgʻonistonning Kanadadagi elchisi[tahrir | manbasini tahrirlash]
2002-yildan beri Ottavadagi Afgʻoniston vakillari roʻyxati:
- M. Sharif Gʻolib 2002-yil aprel — Vazir maslahatchisi, Muvaqqat ishlar vakili
- Abdul Jalil Jamili 2002-yil oktyabr — 2003-yil noyabr — elchi
- M. Sharif Gʻolib 2003-yil noyabr — 2004-yil sentyabr — Vazir maslahatchisi, Muvaqqat ishlar vakili
- Umar Samad 2004-yil sentyabr — 2009-yil iyun — elchi
- Jawed Ludin 2009-yil iyun — 2011-yil fevral — elchi
- Ershod Ahmadi 2011-yil fevral — 2012-yil mart — Vazir maslahatchisi, Muvaqqat ishlar vakili
- Barna Karimi mart 2012-2013
- Shaam Lal Patiya 2013-2014
- bir muddat elchi yoʻq
- Shinkai Karokhel 2016-2018
- Hasan Soroosh 2022-yil iyul oyidan boshlab amaldagi elchi[7].
Manba: Afgʻoniston elchixonasi[8].
Kanadaning Afgʻonistondagi elchisi[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ron Xoffmann 2007-2010
- Uilyam Krosbi 2010-2012
- Glenn V. Davidson 2012-2013
- Debora Lions 2013-2016
- Kennet Noyfeld 2016-2017
- Fransua Rivest 2017-2021
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Canada-Afghanistan relations
- ↑ Canada suspends operations at embassy in Kabul as Taliban breach Afghan capital
- ↑ Phillips. „Afghanistan: Canadian Diplomatic Engagement“. Library of Parliament (4-fevral 2008-yil). 2010-yil 7-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-fevral 2010-yil.
- ↑ „Canada wheat to Afghanistan“. The Montreal Gazette (31-avgust 1971-yil).
- ↑ „Biography of the Ambassador“. 2008-yil 25-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-mart 2010-yil.
- ↑ „Canada suspends operations at embassy in Kabul as Taliban breach Afghan capital | CBC News“.
- ↑ Woolf, Marie. „Afghan ambassador to Canada warns of risk to Afghans seeking passports from Taliban“. The Canadian Press. CityNews (8-iyul 2022-yil). Qaraldi: 24-iyul 2022-yil.
- ↑ „Home - Embassy of the Islamic Republic of Afghanistan | Ottawa - Canada“.