Akan Vulqon kompleksi
| Akan Vulqon kompleksi Yaponcha nomi:阿寒岳 Lotincha nomi:Akan-dake | |
|---|---|
 Akan Vulqon kompleksining xaritadagi ko'rinishi | |
| Turi | Stratovulqon |
| Joylashuvi |
Xokkaydo, Yaponiya 43°23′11″N 144°00′32″E / 43.38639°N 144.00889°E |
 Yaponiya tabiiy xaritasi | |
Me-Akan (pastda chapda)
O-Akan (oʻngda markazda)
Akan vulqon kompleksi — Akan kalderasidan hosil boʻlgan vulqonlar guruhi hisoblanadi[1]. U Akan milliy bogʻida joylashgan, Yaponiyaning Xokkaydo shahridan taxminan 50 km shimoli-gʻarbdagi Kushiro sharqiy hududiga qarashli.
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]24×13 km diametrli kalderani toʻldiradigan Akan koʻli (Akan-ko deb atalgan[2]) atrofida bir qancha choʻqqilar joylashgan boʻlib, ular orasida eng balandlari Me-Akan (Meakan), O-Akan (Oakan) va Akan-Fuji hisoblanadi[1].
Oakan kalderaning shimoli-sharqiy tomonida, Meakan esa uning qarama-qarshi, janubi-gʻarbiy tomonida joylashgan boʻlib, toʻqqizta stratovulqondan iborat klasterdan oʻrin egallagan boʻlib, ular orasida mashhur Fudzi togʻi nomi bilan atalgan koʻplab simmetrik yapon vulqonlaridan biri Akan-Fuji ham bor[3] (a.k.a. Fuppushi-dake, Xokkaydoning janubi-gʻarbiy qismida joylashgan Fuppushi tog'i bilan adashtirmaslik kerak).
Vulkanologiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Akan kalderasi 31500 yil avval shakllangan. Uning choʻzilgan shakli pleystosenning boshidan oʻrtalarigacha boʻlgan yirik portlashlar vaqtida bosqichma-bosqich shakllanilishi bilan bogʻliq holat hisoblanadi.
Meakan vulqonining Nakamachineshiri krateri taxminan 13500 yil avval yirik portlashlar paytida paydo boʻlgan.
Akan koʻlining sharqiy tomonida joylashgan toʻqqizta konusning Me-Akan guruhida XIX asr boshidan beri yengil portlashlar kuzatilgan[4]. Ushbu tarixiy vulqonning oxirgi otilishi 2008-yilda sodir boʻlgan.
Oakan, Meakan, Furebetsu hamda Fuppushi Akan vulqon majmuasining kalderadan keyingi asosiy vulqonlari hisoblanadi[1].
Me-Akan — Xokkaydoning eng faol vulqonlaridan biri hisoblanadi. Uning choʻqqisida Ponmachineshiri va Naka-Machineshiri faol kraterlari mavjud boʻlib, ularda avvalgi davrlarda tez-tez freatik portlashlar sodir boʻlgan. Akan-Fuji va O-Akan togʻlarida bu holat kuzatilmagan[3].
Akan vulqon portlash indeksi Smithsonian VEI shkalasi boʻyicha 4 ball bilan baholangan, bu vulqonning eramizdan avvalgi 7050-yillarda maʼlum boʻlgan eng katta otilishi asosida shakllangan shkalasi boʻyicha toʻrtinchi eng yuqori ballli portlash hisoblanadi[5].
Quyida Akanning asosiy xususiyatlari keltirilgan:
Konuslar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Me-Akan-Dake (Meakan togʻi) (1499 m) Stratovulqon
- Akan Fudzi (Akan-Fudzi, Akan-Xudzi) (1476 m) Stratovulqon
- Kita-Yama (1400 m) Konus
- O-Akan-Dake (Oakan togʻi) (1371 m) Stratovulqon
- Kenga-kon konusi 1336 m
- Nishi-Yama (Nisi-Yama) (1300 m) Konus
- Fuppushi (Huppusi) (1226 m) Stratovulqon
- Miname-Dake (1217 m) Stratovulqon
- Xigashi-Dake (Higasi-Dake) (1140 m) Konus
- Furebetsu (Hurebetu) (1098 m) Stratovolqon
- Kobu-Yama konusi
- Futatsu-Dake piroklastik konus
Kraterlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Nakamachineshiri (Nakamatineshiri) krateri
- Ponmachineshiri (Ponmatinesiri) krateri
Issiqlik xususiyatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Akan-Kohan termal xususiyati
Boshqa choʻqqilar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ken togʻi
- Ahoro tog'i
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 „AKAN Caldera“. Quaternary Volcanoes of Japan, Geological Survey of Japan, AIST, 2006. 2012-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 9-mart.
- ↑ „Akan-ko: Japan“. Geographical Names. Qaraldi: 2011-yil 9-mart.
- ↑ 3,0 3,1 „Akan Volcanic Complex, Japan“. Volcano Photos. Qaraldi: 2011-yil 9-mart.
- ↑ „MEAKAN-DAKE“. Quaternary Volcanoes of Japan, Geological Survey of Japan, AIST, 2006. 2012-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 9-mart.
- ↑ „Large Volcano Explocivity Index“. Countries of the World. Qaraldi: 2011-yil 9-mart.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Akan Kaldera — Yaponiya geologik xizmati