Kontent qismiga oʻtish

Akreya katakgulqanoti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Akreya katakgulqanoti
Ilmiy tasniflashUshbu tasnifni tahrirlash
Olam: Hayvonlar
Tip: Boʻgʻimoyoqlilar
Sinf: Hasharotlar
Oila: Nymphalidae
Urugʻ: Katakgulqanot
Turlari: Akreya katakgulqanoti
Xalqaro ilmiy nomi
Melitaea acraeina Staudinger, 1886

Akreya katakgulqanoti [1] yoki katakgulqanot akreinasi [2] yoki Farg‘ona sahro katakgulqanoti [3][4] ( Melitaea acraeina ) — kunduzgi kapalaklar katakgulqanotlilar turkumiga mansub (Melitaea) bo‘lib, Nimfalidlar oilasiga kiradi. Lotin tilining o‘ziga xos nomi turli mualliflar tomonidan mustaqil oila yoki nimfalidlar ichida kichik oila sifatida ko‘rib chiqiladigan kichik akreidlar (Acraeini yoki Acraeidae), guruhining kapalaklariga tashqi o‘xshashligini ifodalaydi.

Stamp_of_Uzbekistan_1992_a

Erkaklarning old qanotining uzunligi 21-22 mm, urg‘ochilarniki 24-25 mm bo‘ladi. Qanotlari och-jigarrang sariq rangda. Qanotining tashqi qirrasida bir qancha uchburchak qora dog‘lar bor. Oldingi qanotda median hujayraning uchidan tashqariga qarab 3-4 ta qora dog‘lar va yana bitta nuqta qanotning ichki chetida hujayra uchi ostida joylashgan. Erkaklari urg‘ochilarga nisbatan quyuqroq rangga ega.

Oʻzbekiston endemiki [1] . Bunday kapalaklarning Turning yagona ma’lum turkumi Oqoltin qishlog‘i (Andijon viloyati) yaqinida yashaydi. Qo‘qon shahri va Yozyovon qishlog‘i atrofidagi populyasiyasi 1940-yillarda qirilib ketgan. Dastavval ularning yashash joylari bo‘lmish tekislik suv havzalari qirg‘oqlaridagi to‘rang‘i to‘qaylarida yo‘q bo‘lib ketgan; hozirgi kunda agrolandshaftlarda, zovurlarning yonbag‘irlarida, to‘qay majmualarining mayda qoldiqlari tevaraklarida uchraydi [1] . Tur faqat donli o‘simliklar uyushmalari bilan chegaralangan [1] .

Yashash tarzi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir yilda bir marta nasl beradi. Uchishi va tuxum qo‘yishi – aprel-may, ba’zan iyul oylarigacha. Qurti may-iyun oylarida takasoqolda (Dodartia orientalis) yashaydi, iyuldan diapauzaga kiradi va tuproqda qishlaydi, O‘simlik qoldiqlari orasida g‘umbakka aylanadi [1][2] .

Muhofaza etish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

SSSR Qizil kitobiga kiritilgan [3] . Tur O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan. Muhofazasini tashkil qilish, yashash joylarida zovurlarni ekskavatorlar bilan tozalashni man qilish lozi [1] .

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Красная книга Республики Узбекистан. — Т. II — Животные. — Ташкент: Chinor ENK, 2009. — 218 с.
  2. 2,0 2,1 Крейцберг А.В.-А. Распространение и биология редкого вида нимфалид (Lepidoptera, Nymphalidae) — шашечницы-акреины (Меlitаеа acraeina Staudinger, 1886) Бюллетень Московского общества испытателей природы. Отдел биологический 1998 том 103 выпуск 1. М.: Изд-во Московского Университета. — 76 c. — ISSN 0027-1403
  3. 3,0 3,1 Красная книга СССР: Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений. Том 1 / Главная ред. коллегия: А. М. Бородин, А. Г. Банников, В. Е. Соколов и др. — 2-е изд. — М.: Лесная промышленность, 1984. — С. 240. — 392 с.
  4. Алексеев В. Н., Бабенко В. Г. Бабочки. М. Росмэн, 2010