Al-Jarmi

Al-Jarmiy, toʻliq ismi Abu Umar Tolih ibn Isxoq al-Bajili al-Jarmiy (vaf. 840/225 hijriy)

Basra maktabining nufuzli grammatikachisi boʻlib, Bagʻdogʻolda islom dinini oʻrgangan, oʻrgangan.

Hayoti

U huquqshunos, filolog va Basralik boʻlib, Bagʻdodda al-Axfash al-Avsat qoʻlida tahsil olgan. U Abu Ubayda, Abu Zayd al-Ansoriy, al-Asmoiy va boshqalardan filologiyani o‘rganib, axbar (anʼanalar) o‘qituvchisi bo‘lgan. Abu’l-Abbas-al-Mubarrad al-Jarmiyning „Huzaylilar devoni“ni al-Asmoiy qo‘l ostida o‘rganganini, bu ishdagi tajribasi o‘zinikidan ham oshib ketganini aytganini va al-Asmoiyning so‘zlarini keltiradi. unga: „Ey Abu Umar (al-Jarmiy), agar Banu Huzayl aʼzosi shoir ham, kamonchi ham, yuguruvchi ham boʻlmasa, u hech narsa emas!“ Qur’ondan bir parchaga ishora qilib: „Bilgan narsangizga ergashmang, eshitmaganingizda eshitdim, koʻrmaganingizda koʻrmadim, bilmaganingizda bilaman demang. Chunki eshitish, ko‘z va qalb Alloh huzurida javob beradigan mavzudir!“ Al-Mubarrad al-Jarmiyni Sibavayh kitobi boʻyicha mutaxassis deb bilgan, chunki u koʻp narsalarni yod olgan va uni oʻrganganlarning koʻpchiligiga dars bergan. U asl filologik asarlar ham yozgan va juda hurmatli anʼana va muhaddis tarixchisi (hadisshunos) edi. Hofiz Abu-Noaym ham al-Jarmiyni zikr qiladi. ularning avlodi, keyin esa al-Mubarrad avlodi ergashdi.

Uning hayoti haqidagi asosiy maʼlumot Al-Nadimning „Fihrist“ asarida topilgan, bu erda isnod al-Xazzozning yozma hikoyasi bilan boshlanadi, al-Mubarrad al-Jarmiyni Bajila-ibn-Anmar-ibn-Iroshal-ibnning himoyachisi deb aytgan. Gʻavs, al-Azd ibn al-Gavsning ukasi."Abu Said al-Jarmiyni Jarm ibn Rabbonning himoyachisi boʻlganini aytdi. Al-Jarmiy oʻz ismini Yamanning arab qabilasi boʻlgan Jarm qabilasidan olgani aytiladi. Axfash va boshqalar bilan grammatikani va „Sibavayh kitobi“ni, Abu Zayd va al-Asmoiydan tilshunoslikni o‘rgangan. Yunus ibn Habib.

Asarlari

• Al-Farx „Farx“ yoki „Al-Farah“ „Quvonch“ yoki Al-Faraj
• Tafasir gʻarib Sibavayh „Sibavayhdagi gʻaroyibning sharhi“; Sibavayh „Kitob“da keltirgan oyatlardagi qiyinchiliklar haqida izoh.
• Al-Arudh „Prosodiya“
• Muxtasar navh al-mutaʼallomiy „Alimlar grammatikasi qisqartmasi“
• Al-Qavofiy „Qofiyalash“
• Al-Tathaniat va-al-Juma „Ikki va koʻplik“
• Al-Abniyah va-al-tasrif „Tuzilishlar va burilish“; Feʼl va ot shakllari haqida risola. Balki Sibavayhning shu nomdagi kitobidan keyin.
• Muhammad hayoti kitobi