Alp Er Toʻngʻa
Alp Er Tunga yoki Alp Er Toʻngʻa[1] (Alp – „jasur, qahramon, gʻolib, jangchi[2]“, Er – „erkak, odam, askar[3]“, Toʻngʻa – „Sibir yo‘lbarsi“) afsonaviy turkiy qahramondir. U Mahmud Koshgʻariyning „Devonu lugʻotit-turk“ asarida, Yusuf Xos Hojibning „Qutadgʻu bilig“ dostonida hamda muallifi nomaʼlum boʻlgan „Oʻgʻuznoma“ning Vatikan qoʻlyozmasida tilga olingan[4].
Turkiy adabiyotda u fors epik "Shohnoma"sidagi Afrosiyob bilan bir xil personaj hisoblanadi[5][6]. U baʼzan Saka (Skifiya) xoni sifatida tilga olinadi[7].
Qoraxoniylar oʻzlarini Alp Er Toʻngʻadan kelib chiqqan deb daʼvo qilishgan[4].
Alp Er Toʻngʻa marsiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Qadimiy turkiy til hozirgi turk tili tarjimasi bilan | Tarjimasi[8] |
|---|---|
| Alp Er Tunga öldi mü? | Alp Er Toʻngʻa – Afrosiyob oʻldimi? |
| İsiz ajun kaldı mu? | Esiz, dunyo (undan ayrilib) qoldimi? |
| Ödlek öçin aldı mu? | Falak (zamon) oʻchini oldimi? |
| Emdi yürek yırtılur. | Endi yurak yirtilur. |
| Ödlek yırag közetti, | Zamona fursat kuzatdi, beklar begi, |
| Ogrı tuzak uzattı, | (Afrosiyob)ni xoʻrlash uchun yashirin tuzoq qoʻydi, |
| Begler begin azıttı, | Bek undan qanday qoʻchib qutuladi? |
| Kaçan kalı kurtulur. | Musibat koʻnglimni oʻrtadi. |
| Ulşıp eren börleyü, | Boʻri boʻlib ulidilar, |
| Yırtıp yaka urlayu, | Yoqa yirtib turdilar, |
| Sıkrıp üni yurlayu, | Yigʻlab-siqtab yurdilar, |
| Sıgtap közi örtülür. | Koʻz yoshlari moʻl boʻldi. |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Divanü Lügati't - Türk (tr) Besim Atalay: . Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2006 — 41-bet.
- ↑ Divanü Lugati’t-Türk Veri Tabanı (Wayback Machine saytida 2011-07-24 sanasida arxivlangan) (Turkish Language Association)
- ↑ „Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı“. 2011-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 29-iyun.
- ↑ 4,0 4,1 Osman Aziz Basan. The Great Seljuqs: A History, 2010 — 177-bet.
- ↑ Emel Esin, Antecedents and Development of Buddhist and Manichean Turkish Art in Eastern Turkestan and Kansu, The Handbook of Turkish Culture, supplement to volume II, section of the history of art, Milli Eğitim Basimevi, 1967, p. 11.
- ↑ M. Öcal Oğuz, Turkey’s Intangible Cultural Heritage, Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Turkey Publications, 2008, ISBN 975-17-3369-3, p. 23.
- ↑ William M. Clements, The Greenwood Encyclopedia of World Folklore and Folklife: Southeast Asia and India, Central and East Asia, Middle East, Greenwood Press, 2006, ISBN 0-313-32849-8, p. 432.
- ↑ Sabir Rustamkhanli. My Road of Life, 2005 — 369-bet.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- A kingʻs book of kings: the Shah-nameh of Shah Tahmasp, an exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art (fully available online as PDF),Which includes the name of the Turks at the time of the formation of the Western and Eastern Khaganates and said of the inter-ethnicity of the Iranians and the Turanians that Tor or Touraj is the son of Fereydoun and Iraj’s brother, and shows that the Turks are not Turanians.