An-Nuriy katta masjidi
| An-Nuriy katta masjidi | |
|---|---|
ٱلْجَامِع ٱلنُّورِي ٱلْكَبِير | |
 | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Maqomi | Masjid |
| Joylashuvi | Suriyaning Homs shahri |
| Mamlakat | Suriya |
| An-Nuriy katta masjidi | |
An-Nuriy katta masjidi (arabcha: ٱلْجَامِع ٱلنُّورِي ٱلْكَبِير ٱ rum.) al-Nuriy masjidi deb ham ataladi, Suriyaning Homs shahridagi masjiddir. U ash- Shouhada koʻchasidan uzoqda, shaharning tarixiy tomli bozorlari („bozorlari“) yonida joylashgan.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dastlab, Rim imperiyasi davrida Buyuk masjid quyosh xudosi (" El-Gabal ") uchun shaharning butparastlar ibodatxonasi boʻlgan. Maʼbad Emesa (Xoms) majusiylikning muhim markazi sifatida mintaqada shuhrat qozondi va uning ruhoniylaridan biri Elagabalus Rim imperatoriga aylandi. Aurelian Zenobiyadagi gʻalabasini xudoga bogʻlaganidan keyin El-Gabal ibodatxonasiga soliq toʻlagan.[1]
Keyinchalik Vizantiya imperiyasi imperatori Feodosiy I davrida xristianlarning butparastlikni taʼqib qilishining bir qismi sifatida suvga choʻmdiruvchi Avliyo Ioannga bagʻishlangan cherkovga aylantirildi. Shahar musulmonlar tomonidan zabt etilgandan soʻng, cherkovning toʻrtdan biri yoki yarmi Homsdagi Juma masjidiga (Jamoa masjidi) aylantirildi. Islom hukmronligi davrida shaharga tashrif buyurgan koʻplab musulmon geograflarning fikriga koʻra, masjidning cherkovga qaragan darvozasi ustida oq toshdan yasalgan tumor turgan. Unda tanasining pastki qismi chayonniki boʻlgan odam tasviri tasvirlangan va mahalliy urf-odatlarga koʻra, agar odam chayon chaqsa, u loy olib, uni tasvirga bosadi, keyin loyni suvda eritib, ichish kerak.. Shundan soʻng sanchigʻi ogʻrigʻi toʻxtab, tezda tuzalib ketardi.[2]
968-yil oktyabr oyida Nikiforos II Fokas boshchiligidagi vizantiyaliklar Xoms shahrini talon-toroj qilib, uni qisqa vaqt ichida cherkov sifatida tiklashga muvaffaq boʻlishdi. [3]
1154-yilda musulmon geograf al-Idrisiy bu masjidni „Suriyaning barcha shaharlari ichida eng yiriklaridan biri“ deb yozgan.[4] 1146-1174-yillarda Zengid sultoni Nur ad-Din davrida koʻplab zamonaviy inshootlar qurilgan va shu sababli unga „an-Nuriy“ nomi berilgan. Ulugʻ masjid oʻshandan beri asrlar davomida keng koʻlamli oʻzgarishlardan oʻtgan.[1]
Arxitektura[tahrir | manbasini tahrirlash]
An-Nuriy masjidining tuzilishi katta va toʻrtburchak shaklida boʻlib, masjidning ichida katta hovli mavjud. Hovli devor boʻylab koʻtarilgan terasni oʻz ichiga oladi, ehtimol bu podiumning butparastlar maʼbadining sellasi turgan qismini ifodalaydi. Hovlidagi boshqa mustaqil tuzilmalar orasida qattiq bezatilgan bazalt havzasi mavjud, ehtimol, eski sarkofag boʻlgan,. Devorga Korinf bosh harflari tushirilgan ustunlar qoʻyilgan, ularning baʼzilari qadimgi Rimdan ekanligi aniq. Masjidning mehrob („minbar“) arkida mozaika qoldiqlari mavjud. Masjidning asosiy kirish eshigi ark shaklida boʻlib, qora va oq tosh bilan bezatilgan, ikki tomoni arab yozuvlari bilan oʻyilgan.[1]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Bosworth, C. Edmund (2007), „Homs“, Historic Cities of the Islamic World, Leiden: Koninklijke Brill, ISBN 9789047423836
- Dumper, Michael; Stanley, Bruce E.; Abu-Lughod, Janet L. (2007), Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia, ABC-CLIO, ISBN 978-1-57607-919-5
- Mannheim, Ivan (2001), Syria & Lebanon Handbook: The Travel Guide, Footprint Travel Guides, ISBN 978-1-900949-90-3
- le Strange, Guy (1890), Palestine Under the Moslems: A Description of Syria and the Holy Land from A.D. 650 to 1500, Committee of the Palestine Exploration Fund.