Andromeda polifolia
| Andromeda polifolia | |
|---|---|
| |
| Ilmiy tasniflash | |
| Oʻsimliklar | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Ikki urugʻpallalilar | |
| Asterids | |
| Ericales | |
| Ericaceae | |
| Vaccinioideae | |
| Andromedeae | |
| Andromeda L. | |
| Species: | A. polifolia
|
| Binomial name | |
| Andromeda polifolia | |
Andromeda polifolia, umumiy nomi bogʻli bibariya, — Shimoliy yarim sharning shimoliy qismlarida oʻsuvchi Ericaceae oilasiga mansub gulli oʻsimlik turi. Bu tur Andromeda turkumining yagona vakili boʻlib, faqat sovuq torf toʻplanadigan joylarda botqoqlarda uchraydi.
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu oʻsimlikning boʻyi 10–20 cm (4–8 in) gacha oʻsadi. Barglari doim yashil, navbatma-navbat joylashgan, lansetsimon, uzunligi 1–5 cm (1⁄2–2 in) kengligi 2–8 mm (0.08–0.31 in), tepasi toʻq yashil (qishda binafsha rangda) va osti oq. Gullari qoʻngʻiroq shaklida, oqdan pushti ranggacha, uzunligu 5–8 mm (0.20–0.31 in), gullash bahorning oxiri va yozning boshiga toʻgʻri keladi. Mevasi koʻplab urugʻlarni oʻz ichiga olgan kichik koʻsakdir.
Baʼzi botaniklar tomonidan alohida tur sifatida koʻrsatilgan ikkita alohida nav mavjud:
- Andromeda polifolia var. polifoliya . Shimoliy Yevropa va Osiyo, shimoli-gʻarbiy Shimoliy Amerika .
- Andromeda polifolia var. latifolia Shimoliy-sharqiy Shimoliy Amerika
Etimologiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu turkumni Karl Linney 1732-yilda Laplandiyaga ekspeditsiyasi paytida kuzatgan va oʻsimlikni yunon mifologiyasidagi Andromeda bilan taqqoslagan[2][3]. „Bogʻli bibariya“ umumiy nomi barglarning bibariya barglariga oʻxshashligidan kelib chiqqan, bu turlarning genetik tuzilishi oʻzaro bogʻliq emas.
Qazilma qoldiqlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Andromeda carpatica ning koʻplab qazilma urugʻlari Novy Saks havzasi, Gʻarbiy Karpat, Polshadagi Oʻrta Miosen chuchuk suv konlarini burgʻilash paytida topilgan namunalardan olingan[4].
Kultivatsiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bogʻda foydalanish uchun koʻplab navlar ishlab chiqilgan, ularning barchasi soyada nam kislotali tuproqda yaxshi oʻsadi. „Compacta“[5] va „Macrophylla“[6] navlari Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining Bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻlgan. Ericaceae oilasining boshqa aʼzolari singari, ular kislotali tuproqni yaxshi koʻradigan oʻsimliklardir (kaltsifuglar) va past pH boʻlgan muhitda oʻstirilishi kerak.
Kimyo
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bogʻli bibariya tarkibida grayanotoksin mavjud boʻlib, u isteʼmol qilinganda nafas olish bilan bogʻliq muammolarini, bosh aylanishi, qusish yoki diareyaga sabab boʻlishi mumkin[7].
Tasvirlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
Andromeda polifolia var. polifolia barglari -
Andromeda polifolia -
Tasvir -
Linneyning asl chizmasi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Maiz-Tome, L. (2016). "Andromeda polifolia". The IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 208. e.T64263821A67728518. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-1.RLTS.T64263821A67728518.en.
- ↑ Turland, N.J., muh. (2018), „Art. 60.10“, International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) adopted by the Nineteenth International Botanical Congress Shenzhen, China, July 2017 (electronic-nashr), Glashütten: International Association for Plant Taxonomy, qaraldi: 2019-03-07
- ↑ Nelson, E. Charles; Oswald, P.H. (2005). „Polifolia revisited and explained“ (PDF). Huntia: A Journal of Botanical History. 12-jild, № 1. 5–11-bet.
- ↑ Macroscopic plant remains from the freshwater Miocene of the Nowy Sącz Basin (West Carpathians, Poland) by Łańcucka-Środoniowa M, Acta Palaeobotanica 1979 20 (1): 3-117.
- ↑ „RHS Plant Selector - Andromeda polifolia 'Compacta'“. Qaraldi: 23-fevral 2020-yil.
- ↑ „RHS Plant Selector - Andromeda polifolia 'Macrophylla'“. Qaraldi: 23-fevral 2020-yil.
- ↑ Paul Alaback. Plants of the Pacific Northwest Coast, Revised Jim Pojar: , Vancouver: Lone Pine Publishing, 2004 — 53-bet. ISBN 978-1-55105-530-5.