Aqtoʻgʻay (tuman, Pavlodar viloyati)
| tuman | |
|---|---|
| Tarkibida | Pavlodar viloyati |
| Maʼmuriy markazi | Aqtoʻgʻay |
| Asos solingan sanasi | 1938-yil |
| Rasmiy tillar | qozoq |
| Aholi (2012) | 14 030[1] |
| Zichligi | 1,43 kishi./km² |
| Millatlar tarkibi |
Qozoqlar - 75% Ruslar - 13,48% Ukrainlar - 5% Olmonlar - 1,99% Tatarlar - 0,71% Beloruslar - 0,63% <[1] |
| Dinlar tarkibi | musulmonlar |
| Maydoni | 9,8 ming km² |
| Vaqt mintaqasi | UTC+6 |
| Pochta indeksi | 140200-140212[2] |
| Avtomobil raqami kodi | S, 14 |
| Xaritada | |
 | |
| 52°42′0″N 75°28′48″E / 52.70000°N 75.48000°E | |
Aqtoʻgʻay tumani — Pavlodar viloyatining shimoliy-gʻarbida joylashgan. Tumanning maʼmuriy markazi - Aqtoʻgʻay qishlogʻi viloyat markazidan 116 km masofada, Irtish daryosining soʻng qirgʻogʻida joylashgan.
Geografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tuman hududi 9,8 ming km². Shimolida Irtish tumani bilan, janubida — Aqsu va Ekibastuz shaharlarining oraliq hududlari bilan, gʻarbida — Oqmo'la va Shimoliy Qozogʻiston viloyatlari bilan, sharqida — Qashir va Pavlodar tumanlari bilan chegaradosh.
Iqlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Iqlimi keskin kontinental. Yanvar oyining oʻrtacha harorati −17°-18 °C, iyul oyiniki esa— +20°+21 °C. Yillik yogʻingarchilikning miqdori — 250-300 mm.
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1999-yili tuman aholisi— 21,0 ming kisini, 2012-yil esa — 14,0 ming kishini tashkil qildi. Aholining oʻrtacha zichligi 1999-yil 1 km² 2,15 kishidan, 2012-yili esa 1,43 kishidan toʻgʻri keldi. Tuman aholisining milliy tarkibi (1-yanvar 2012-yil)
- qozoqlar — 10 580 kishi (75 %)
- ruslar — 1 892 kishi (13,48 %)
- ukrainlar — 702 adam (5 %)
- olmonlar — 279 adam (1,99 %)
- tatarlar — 99 adam (0,71 %)
- beloruslar — 88 adam (0,63 %)
- boshqalari — 390 adam (2,78 %)
- Umumiy— 14 030 adam (100,00 %)
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1938-yili Kuybishev tumani nomi bilan tashkil topdi. Qozoq KSR Oliy Kengashining 1963-yil 2-yanvardagi Prezidiumi farmoniga binoan Krasnokutsk tumani deb nomi oʻzgartirildi. Qozogʻistonning Oliy Kengashining 1993-yilning 4-maydagi Prezidiumi Farmoni bilan Aqtoʻgʻay tumani boʻlib oʻzgartirildi. Qozogʻiston Respublikasi Oliy Kengashining farmoniga binoan 1993-yilning 7-oktyabrida Aqtoʻgʻay tumanining maʼmuriy markazi — Krasnokutsk qishlogʻiga Aqtoʻgʻay nomi berildi.
Hududiy boʻlinishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aqtoʻgʻay tumanining hududiy boʻlinishi tarixi 1938-yildan boshlanadi. Shu yili Pavlodar viloyati tarkibida Kuybishev tumani tashkil topdi, uning hududi 1963-yili yangidan tashkil topgan Krasnokutsk tumanining tarkibiga kirdi. Tuman tarkibida 13 ta qishloq mavjuv: Aqtoʻgʻay, Avelbay, Barlibay, Jalauli, Joʻlboʻldi, Qaraoʻba, Qoʻgʻali, Qoʻjamjar, Mutkenov, Prirechendі, Razumovskiy, Xarkovskiy, Shoʻlaqsoʻr.
Ijtimoiy soha
[tahrir | manbasini tahrirlash]Taʼlim
[tahrir | manbasini tahrirlash]2012-yili tumanda 2 ta maktabgacha mahkamalar roʻyxatdan oʻtgan. 2001—2002 oʻquv yilida 32 ta umumiy bilim beruvchi maktablari (4390 oʻquvchilar), shulardan 16 ta oʻrta maktab (3848 oʻquvch), ilar 7 ta asosiy maktablar (384 oʻquvchilar), 9 ta boshlangʻich maktablar (158 oʻquvchilar); shulardan 16 ta maktab qozoq tilida, 2 ta maktab rus tilida bilim beradi va 14 tasi qozoq va rus tillarida aralash maktablar, 2012-yili tumanda 30 ta oʻrta umumiy bilim beruvchi mahkamalari, 1 kasbiy litsey-maktab.i roʻyxatdan oʻtgan.
Tibbiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tumanda Aqtoʻgʻay markaziy tuman kasalxonasi faoliyat yuritmoqda, bosh shifokori Marat Tursinuli Satabaev.
Taniqli shaxslar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kengash Ittifoqining qahramoni — Serіkbay Mutkenov, Sotsialist Mehnat faxriylari — A. A. Axmedinova va Q. Qalenovalar shu tumandan chiqqan.
