Aravonsoy
| Aravonsoy | |
|---|---|
 Quyi oqimidagi Aravonsoy (Qulla qishlogʻi) | |
| Tavsif | |
| Uzunligi | 102 |
| Maydoni | 1 960 km² |
| Suv sarfi | 7 m³/s |
| Suv oqimi | |
| Boshlanishi | Qizilqoʻrgʻon va Otyaylov tizmalaridan |
| Joylashuvi | |
| Davlat | Oʻzbekiston va Qirgʻiziston |
Aravonsoy yoki Aravon (qirgʻizcha: Аравансай/Aravansay) — Andijon viloyatidagi soy. Qoradaryoning chap irmogʻi. Oʻzbekiston va Qirgʻiziston hududidan oqib oʻtadi. Shahrixonsoy kanaliga quyiladi. Qirgʻiziston hududidagi Qizilqoʻrgʻon va Otyaylov tizmalaridan boshlanadi.
Yuqori oqimida (Akart irmogʻi bilan qoʻshilishdan oldin) daryo Gezart deb ataladi, keyin (Qirgʻiziston irmogʻi bilan qoʻshilishdan oldin) — Chili nomi bilan ataladi, Koschan irmogʻi bilan qoʻshilishdan oldin — Ishkejan deb nomlanadi[1].
Umumiy tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Uzunligi 90 km. Togʻ oraliklarida tor va chuqur daralardan oqadi. Qor va muzdan suv oladi. Suv yigʻadigan havza maydoni 464 km². Havzasida umumiy maydoni 49,1 km boʻlgan 18 ta nisbatan katta muzliklar mavjud. Oʻrtacha yillik suv sarfi 7 m³/sek. Yillik suv sarfining qariyb 1/3 qismi yer osti suviga toʻgʻri keladi. Mart — sentabrda toʻlib boʻlib oqadi. Vegetatsiya davrida qariyb 80% suv sugʻorishga sarf boʻladi. Taʼminotning muhim qismi qor yoki yer osti suvlaridir (yer osti suvlari yillik oqimning 1/3 qismini tashkil qiladi). Quyi oqimida daryo muzlamaydi, lekin yozda u koʻpincha sugʻorish uchun suvning sarflanishi tufayli quriydi.
Daryo qimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oqim Kichik-Oloy tizmasidagi (Qirgʻiziston) Gezart muzligidan taxminan 3950 m balandlikda hosil boʻlgan. Togʻli qismida tor va chuqur daralar hosil qiladi. Togʻli hududdan oʻtib, Naukat havzasida oqadi. Bu yerda Chili Qirgʻiz va Koschan irmoqlarini oʻzlashtirib, Aravonsay nomini oladi. Keyin daryo kichik Kara-Chatyr togʻ tizmasini kesib oʻtadi. Qorakoʻktu qishlogʻi yaqinida Dangi kanyonidan oʻtadi[2].
Bu hududdagi Sayyo vodiysi kengligini 3 marta oʻzgartiradi, ohaktosh massivlaridan oʻtganda qisqaradi va slanetslarda koʻpayadi. Qorachotirdan pastda daryo Fargʻona vodiysi tekisligida tugaydi. Fargʻona vodiysida uning oqimi deyarli toʻliq aylanma kanallar orqali sugʻorishga yoʻnaltiriladi. Janubiy Fargʻona kanali Langar yaqinidagi daryoni kesib oʻtadi.
Aravonsoyning quyi oqimi sohilida Aravon shaharchasi joylashgan. Soʻngra Qirgʻiziston va Oʻzbekiston davlat chegarasini kesib oʻtib, Andijon viloyatining Asaka tumaniga yetib boradi. Bu yerda uning suvlaridan sugʻorishda ham foydalaniladi[1] Asaka shahridan oqib oʻtib, shimoli-shimoli-gʻarbiy tomonga buriladi. Oltinkoʻl qishlogʻidan oʻtib, Qoradaryoga quyiladi.
Qulla va Beshmurza qishloqlari oraligʻida Aravonsoy daryoning tarixiy yoʻnalishi boʻylab yotqizilgan Shahrixonsoy kanaliga quyiladi.
Yirik irmoqlari: Qirgʻiz-Ota, Koschan, Agart, Oq-Dobe.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Ильин 1959.
- ↑ "Сюрприз үңкүрү" (ky). Кыргызстандын Географиясы [Geography of Kyrgyzstan]. Bishkek. 2004. p. 318. https://new.bizdin.kg/media/books/География_Кыргызстана.pdf.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil