Armaniston Prezidenti
Armaniston Prezidenti, rasman Armaniston Respublikasi Prezidenti (armancha: Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ) Armaniston Respublikasining mustaqilligi, hududiy yaxlitligi va Konstitutsiyasining amalga oshirilishining kafolati shu bilan birga xavfsizligini nazorat qiluvchi davlat rahbari hisoblanadi.
Armanistondagi amaldagi parlament tizimida Prezident ramziy va tantanali shaxs bo‘lib, siyosiy hokimiyatning katta qismi mamlakat parlamenti va bosh vazirga tegishli deb qaraladi[1][2] .
Armaniston Prezidenti mamlakat Milliy Assambleyasi tomonidan 7 yil muddatga saylanadi. Har bir Prezident faqat bir marta prezidentlikka saylanishi mumkin.
Xususan, Vaagn Xachaturyan 2022-yil 13-martdan beri prezidentlik lavozimida ishlab kelmoqda[3].
Vakolatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]2018-yil 9-apreldan boshlab vakolatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]2015-yil 6-dekabrda boʻlib oʻtgan konstitutsiyaviy referendumda Konstitutsiyaga oʻzgartirishlar kiritilgan boʻlib, Armaniston parlamentar respublikaga aylandi va Prezidentning vakolatlari sezilarli darajada qisqartirildi.
Konstitutsiyaning yangi tahririga ko‘ra, Respublika Prezidenti Milliy Majlisga navbatdagi va navbatdan tashqari saylovlarni tayinlaydi, parlament tomonidan qabul qilingan qonunlarni 21 kun ichida imzolaydi va eʼlon qiladi. Yangi oʻzgartirishlarga koʻra, davlat rahbari Konstitutsiyada belgilangan hollarda va tartibda Milliy Majlisni tarqatib yuborishga, shuningdek, muddatidan oldin saylovlar o‘tkazishga haqli emas[4].
Konstitutsiyada belgilangan hollarda Prezident hukumatning isteʼfosini qabul qilishi va Bosh vazirning taqdimiga binoan Vazirlar Mahkamasi tarkibiga o‘zgartirishlar kiritishi mumkin[4].
Qurolli kuchlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Respublika Prezidenti Bosh vazirning taqdimiga binoan qonun hujjatlarida belgilangan hollarda va tartibda Qurolli Kuchlar va boshqa qo‘shinlarning oliy qo‘mondonlik tarkibini Bosh vazirning taqdimiga binoan lavozimga tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi. Prezident qonun hujjatlarida belgilangan hollarda va tartibda oliy harbiy unvonlar bera oladi[4].
Prezident parlament spikeri kabi Xavfsizlik Kengashi tarkibiga kirmaydi[5].
Saylash va vakolatlarni tugatish tartibi
[tahrir | manbasini tahrirlash]35 yoshdan kichik bo‘lmagan, so‘nggi o‘n yil davomida Armaniston Respublikasi fuqarosi bo‘lgan, boshqa davlat fuqarosi bo‘lmagan, so‘nggi o‘n yil davomida respublikada doimiy yashovchi va huquqqa ega bo‘lgan shaxs Prezidentlik lavozimiga oʻz nomzodini qoʻya oladi. Prezident yetti yil muddatga saylanadi. Xuddi shu shaxs Respublika Prezidenti lavozimiga ketma-ket ikki martadan ortiq saylanishi mumkin emas. Favqulodda yoki harbiy holat davrida saylovlar o‘tkazilmaydi.
Saylovda ovoz bergan saylovchilarning yarmidan ko‘pining ovoz berganligiga koʻra nomzod Armaniston Prezidenti etib saylanadi. Agar birinchi turda gʻolib aniqlanmasa, ikkinchi tur oʻtkaziladi, unda eng koʻp ovoz toʻplagan ikki nomzod ishtirok etadi. Bu holatda raqibidan koʻproq ovoz olgan nomzod gʻolib hisoblanadi.
Prezidentning vakolatlari o‘z xohishi bilan isteʼfoga chiqqanda, vafot etganda, davlatga xiyonat shuningdek boshqa og‘ir jinoyat sodir etganda, lavozimidan chetlashtirilganda yoki og‘ir kasal bo‘lganligi sababli yoki boshqa hal qilib bo‘lmaydigan to‘siqlarga duchor bo‘lganligi sababli Prezident vazifalarini bajara olmagan taqdirda tugatiladi.
| № | Prezident (hayot yillari) |
Surati | Vakolatlarining boshlanishi | Vakolatlarining tugashi | Partiyaviyligi |
|---|---|---|---|---|---|
| bitta | Levon Ter-Petrosyan (1945-yilda tugʻilgan) |
|
1991-yil 16 oktabr | 1998-yil 3-fevral | Arman milliy harakati |
| - | Robert Kocharyan (1954-yilda tugʻilgan) |
|
1998-yil 3-fevral | 1998-yil 9-aprel | Mustaqil |
| 2 | 1998-yil 9-aprel | 2008-yil 9-aprel | |||
| 3 | Serj Sarkisyan (1954-yilda tugʻilgan) |
|
2008-yil 9-aprel | 2018-yil 9-aprel | Armaniston Respublikachilar partiyasi |
| 4 | Armen Sarkisyan (1953-yilda tugʻilgan) |
|
2018-yil 9-aprel | 2022-yil 1-fevral | Mustaqil |
| - | Alen Simonyan (1980-yilda tugʻilgan) |
|
2022-yil 1-fevral | 2022-yil 13-mart | Fuqarolik shartnomasi |
| 5 | Vaagn Xachaturyan (1959-yilda tugʻilgan) |
|
2022-yil 13-mart | joriy | Mustaqil |
Eslatmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Какие полномочия у президента Армении и как его выбирают“. ТАСС (2022-yil 23-yanvar). 2022-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-yanvar.
- ↑ „«Человек Пашиняна». Кто придет на пост президента Армении“ (ru). Газета.ру (2022-yil 3-mart). 2022-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-mart.
- ↑ „Վահագն Խաչատուրյանը` Հայաստանի հինգերորդ նախագահ“ (hy). Hetq.am. 2022-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-mart.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „Какими полномочиями будет обладать новый президент Армении?“ (ru). news.am. 2018-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-mart.
- ↑ Sputnik. „Армен Саркисян: президент-арбитр и визитная карточка для инвесторов?“ (ru). ru.armeniasputnik.am. 2018-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-mart.