Kontent qismiga oʻtish

Arxitektura yodgorligi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Myunxendagi Olimpiastadion cho'zilgan tom yopish inshootlaridan keng foydalanadi.
Divan-i-Xas, Qizil qal'a, qizil ayvonli yoki shamianalar bilan Dehli, 1817-yil
Rim sivilizatsiyasi muzeyidagi velyariyli Kolizey maketi

Arxitektura yodgorligi — arxitektura, toʻqimachilik va materialshunoslikni birlashtirgan keng koʻlamli loyihalar va yondashuvlarga ishora qiladi. Arxitekstillar tuzilmalar, boʻshliqlar, sirtlar va toʻqimalarni yaratish uchun toʻqimachilik asosidagi yondashuvlar va ilhomlarni oʻrganadi. Arxitekstil moslashtirilgan, interaktiv va jarayonga yoʻnaltirilgan joylarni yaratishga hissa qoʻshadi.[1][2] Ayvon meʼmoriy toʻqimachilikning eng asosiy turi hisoblanadi.[3][4][5]. Hilozoy zamini esa zamonaviy va murakkab arxitektura namunasi hisoblanadi. Hylozoic Ground 18-Sidney Biennalesida taqdim etilgan interaktiv arxitektura modeli hisoblanadi[6][7]. Olimpiastadion gʻayrioddiy tarzda taqdim etilgan zamonaviy arxitekturaning yana bir namunasidir[8]. Bu namunadan koʻrinib turibdiki, bu qanchalik murakkab usulda qurilgan.

Etimologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arxitekstil - bu toʻqimachilik va arxitekturaning portmanto soʻzi[1] :5 Texnologiya va Toʻqimachilik ikkalasi ham lotin tilidagi texere soʻzidan olingan. Bu qurilish yoki toʻqish degan ma’noni anglatadi. Toʻqimachilik ham hind-yevropa tilining ajdodining hosila soʻzlari qatoriga arxitekturaning ildizi boʻlgan “tek” soʻzi kiradi[1] :6.

Arxitektura va toʻqimachilik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arxitektura toʻqimachilik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arxitekstil - bu toʻqimachilikning xususiyatlari, elementlari va ishlab chiqarish texnikasidan ilhomlangan arxitektura[1] hisoblanadi. Bu bir nechta fanlarni oʻz ichiga olgan sohadir. Bu toʻqimachilik va arxitektura ishlab chiqarish texnikasining kombinatsiyasidan biridir. Lazerli kesish, ultratovushli payvandlash, termoplastik sozlash, pultrusion, elektrospinning va boshqa ilgʻor toʻqimachilik ishlab chiqarish texnikasi arxitekstillarga kiritilgandir. Arxitektura, toʻqimachilik dizayni, muhandislik, fizika va materialshunoslik kabi turli sohalarni birlashtiradi[1].

Toʻqimachilik ilhomlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arxitekstil toʻqimachilik asosidagi tuzilmalarning haykaltaroshlik salohiyatidan foydalanadi[1] :4.Toʻqimachilik meʼmorlarni oʻzining koʻplab xususiyatlari bilan ragʻbatlantiradi, ularga dizayn orqali gʻoyalarni ifodalash va atrof-muhitga eʼtiborli binolarni yaratish imkonini beradi[1].Toʻqimachilik ham arxitekturaga quyidagi yoʻllar bilan taʼsir qiladi. Bu yoʻllar juda ham oson.

Xususiyatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Toʻqimachilik moslashuvchan, yengil va turli xil tuzilmalar uchun foydalidir, ham vaqtinchalik, ham doimiydir. Kanoplar, tomlar va boshqa turdagi boshpana kabi strukturaviy matolardan tashkil topganligi bizga koʻrinib turadi. Choʻzilgan yuzalar meʼmoriy toʻqimachilik tarkibiga kiradi. Agar kerak boʻlsa, toʻgʻrilangan materiallarga maxsus maqsadlarda pardozlash beriladi, masalan, suv oʻtkazmaydigan qilib, ularni tashqi foydalanish uchun mos qilish uchun[9] va boshqa maqsadlarda foydalaniladi.

Besides surface qualities, such as rough and smooth, dull and shiny, hard and soft, textiles also includes colour, and, as the dominating element, texture, which is the result of the construction of weaves. Like any craft it may end in producing useful objects, or it may rise to the level of art.

— Anni Albers, [10]

Qoplangan matolar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Havo qo'llab-quvvatlanadigan tuzilma BC Place

Baʼzi arxitekturalarda qoplangan materiallardan sezilarli darajada foydalaniladi.Pnevmatik tuzilmalar teflon yoki PVX bilan qoplangan sintetik materiallardan tayyorlanadi[11]. Qoplangan shisha tolali, qoplangan polietilen va qoplangan polyester yengil strukturaviy toʻqimachilikda ishlatiladigan eng keng tarqalgan materiallardir. Xalqaro sanoat matolari assotsiatsiyasi (IFAI) maʼlumotlariga koʻra, 2006-yilda yengil mato konstruktsiyalari umumiy foydalanishning 13,2 kvadrat yardni tashkil etdi[12]. Kimyoviy inert, politetrafloroetilen shisha tolali qoplama -100 ° F (-73 ° C) gacha boʻlgan haroratga bardosh berishga qodir va +450°F (232°C) gacha[13] issiqga ham bardosh bera oladi.

Parametrik dizayn

Ragʻbatlantirishni sezadigan toʻqimachilik interaktiv toʻqimachilik deb nomlanadi. Ular atrof-muhitga moslashish yoki reaksiyaga kirishish qobiliyatiga egadir[14][15].Felecia Devis yorugʻlik va uning ostidagi odamlar sonining oʻzgarishiga javoban oʻlcham va shaklni oʻzgartirishga qodir boʻlgan parametrik chodirlar kabi interaktiv toʻqimachilik mahsulotlarini ishlab chiqdi[16]. Bu mahsulotlarni koʻrib chiqiladi.

3D tuzilmalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ovoz oʻtkazmaydigan va interyer dizayni uchun mos boʻlgan qovurgʻali tuzilishga ega 3D toʻquv devorlaridan foydalanishadi[17]. Aleksandra Gaca Renault Symbioz kontsept-karining jihozlanishini „boko“ nomli 3D mato bilan ishlab chiqdi[18] va oʻz ishini topdi.

Origamidan ilhomlangan toʻqimachilik
[tahrir | manbasini tahrirlash]

Origamidan ilhomlangan toʻqimachilik arxitekturaga yangi xususiyatlarni beradi. Bu xususiyatlar juda ham foydali hisoblanadi. Arxitektorlar tuzilmalarni loyihalashda origami va uch oʻlchamli mato konstruktsiyalarini sinab koʻrishadi[19][20][21].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oltin mato maydoni, Xempton sudidagi Qirollik kollektsiyasida taxminan 1545-yilga oid moyli rasm. Ot ustidagi Genrix VIII pastki chapga yaqinlashadi.

Architextilesga misollar juda ham koʻp topilgan. Asrlar davomida yaqin Sharq, Afrika, Sharq va Amerikadagi koʻchmanchi qabilalar toʻqimachilik tuzilmalarini rivojlantirdilar[1].

Historical structures

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tarixiy arxitektura buyumlari orasida uylar va chodirlar, Rimdagi Kolizeyning buyuk ayvonlari, Moʻgʻullar imperiyasining chodirlari va Bagʻdod yaqinidagi Ziggurat Akvar Quf kabi[1] tarixiy konstruksiyalar misol boʻladi.

Hozirgi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Denver xalqaro aeroporti terminali
Mingyillik gumbazi

Arxitekstil bir qator afzalliklarga ega hisoblanadi. Birinchi navbatda, ular iqtisodiy jihatdan samarali va vaqtinchalik yoki koʻchma inshootlarni qurish uchun ishlatilishi mumkin. Dasturni istalgan vaqtda oʻzgartirish mumkin[1] :10. Bu oʻzgartirishni oson usuli bor.

Arxitekturaga misollar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mushak NSA

[tahrir | manbasini tahrirlash]

NSA Muscle, interaktiv model boʻlgan bosimli (Inflatable korpus) strukturadir. U sensorlar va hisoblash tizimlari bilan jihozlangan, MUSCLE inson tashrif buyuruvchilarga javob berish uchun dasturlashtirilgan[1] :7. Bu dasturlarni oʻrganish albatta juda ham osondir.

Karbon minorasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uglerod minorasi uglerod tolali binoning prototipidir[22].

Gilosoy zamini

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gilosoy zamini jonli arxitekturaning namunasi, meʼmorchilikning interaktiv modeli boʻlib, u meʼmorchilikning bir turi hisoblanadi[7][23]. Bu turni oʻrganish talab etiladi.

Toʻqimachilik oʻsish yodgorligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Textielgroeimonument" toʻqimachilik oʻsishi monumenti Tilburg shahridagi 3D „toʻquv“ inshootidan biri hisoblanadi[1] :11.

Pnevmatik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pneumatrix, RCA Arxitektura departamenti, London, oʻrnatish mumkin va moslashuvchan teatrlaridir[1] :10.

See also

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • 3D toʻqimachilik
  • Maison folie de Wazemmes
  • Lars Spuybroek
  • Chodir
  • Kiyiladigan texnologiya

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Garcia, Mark. Architextiles (en) Garcia: . Wiley, 2006 — 5–20-bet. ISBN 978-0-470-02634-2. Qaraldi: 2021-yil 21-avgust. 
  2. ↑ Design as Future-Making (inglizcha) Adams: . Bloomsbury Publishing, 2014 — 66-bet. ISBN 978-1-4725-7472-5. Qaraldi: 21-avgust 2021-yil. 
  3. ↑ Krüger, Sylvie. Textile Architecture (inglizcha). Jovis, 2009 — 6, 92, 104-bet. ISBN 978-3-86859-017-3. 
  4. ↑ Contributors, Multiple. World Textiles Atlas: The World Textiles Thesaurus and List of Journals Indexed (inglizcha). Gulf Professional Publishing, 28-fevral 2006-yil — 8-bet. ISBN 978-0-444-52049-4. 
  5. ↑ „Glossary of awning terms – Fabric Architecture Magazine“. fabricarchitecturemag.com. Qaraldi: 12-sentabr 2021-yil.
  6. ↑ „What's a fabric? Concepts and approaches to modern textile design“. — „One of the most well-known examples of architextiles is Philip Beesley’s installation Hylozoic Ground“. 2021-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
  7. ↑ 7,0 7,1 Etherington. „Hylozoic Ground by Philip Beesley“ (inglizcha). Dezeen (26-avgust 2010-yil). 2010-yil 30-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-avgust 2021-yil.
  8. ↑ „Die gebaute Utopie: Das Münchner Olympiastadion | Schulfernsehen | ARD-alpha | Fernsehen | BR.de“ (13-fevral 2015-yil). 2015-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-sentabr 2021-yil.
  9. ↑ Williams, John T.. Waterproof and Water Repellent Textiles and Clothing (inglizcha). Woodhead Publishing, 21-noyabr 2017-yil — 10-bet. ISBN 978-0-08-101134-8. 
  10. ↑ Albers, Anni. Anni Albers: on designing.. Wesleyan University Press, 1971. ISBN 0819560197. OCLC 71843650. 
  11. ↑ [http:/www.nrc-cnrc.gc.ca/eng/ibp/irc/cbd/building-digest-137.html „CBD-137. Air-Supported Structures - NRC-CNRC“]. web.archive.org (31-oktabr 2009-yil). 2009-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-sentabr 2021-yil.
  12. ↑ „Lightweight Structures Association - promoting the growth of textiles in architecture“ (19-aprel 2009-yil). 2009-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-sentabr 2021-yil.
  13. ↑ „PTFE Fiberglass“ (2-noyabr 2016-yil). 2016-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-sentabr 2021-yil.
  14. ↑ Smart and Interactive Textiles (inglizcha) Vincenzini: . Trans Tech Publications Ltd, 2012. ISBN 978-3-908158-88-2. Qaraldi: 21-avgust 2021-yil. 
  15. ↑ „BMW unveils interactive textile interior – Advanced Textiles Source“. Advanced Textile Source (13-iyul 2020-yil). 2020-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-avgust 2021-yil.
  16. ↑ „Felecia Davis“ (inglizcha). African American Design Nexus. 2019-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-avgust 2021-yil.
  17. ↑ Staff. „"Dutch Design in NYC" Exhibition Showcases Process-Driven Innovation“ (en-us). Interior Design (11-sentabr 2019-yil). Qaraldi: 17-avgust 2021-yil.
  18. ↑ „Aleksandra gaca designs renault's concept car interior as home on the road“ (inglizcha). Designboom (19-sentabr 2017-yil). 2017-yil 19-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-avgust 2021-yil.
  19. ↑ „Textiel en architectuur“ (niderlandcha). Architectuur.nl (2-mart 2017-yil). Qaraldi: 8-sentabr 2021-yil.
  20. ↑ „Origami inspiring architecture“ (inglizcha). Times of India Blog (7-fevral 2019-yil). Qaraldi: 8-sentabr 2021-yil.
  21. ↑ Chiarella, Mauro; Alvarado, Rodrigo García (1-iyul 2015-yil). „Folded Compositions in Architecture: Spatial Properties and Materials“. Nexus Network Journal (inglizcha). 17-jild, № 2. 623–639-bet. doi:10.1007/s00004-014-0226-4. ISSN 1522-4600.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  22. ↑ „Carbon Fiber Future“ (inglizcha). Metropolis (1-fevral 2003-yil). Qaraldi: 11-avgust 2021-yil.
  23. ↑ „Hylozoic Ground.mov“. YouTube (26-sentabr 2011-yil). 2021-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-avgust 2021-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Arxitektura_yodgorligi&oldid=3447263" dan olindi