Asclepias curassavica
| Asclepias curassavica | |
|---|---|
| |
 | |
| Ilmiy tasniflash | |
| O‘simliklar | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Ikki urugʻpallalilar | |
| Asterids | |
| Gentianales | |
| Apocynaceae | |
| Asclepias | |
A. curassavica
| |
| Binar nomi | |
| Asclepias curassavica | |
| Sinonimlar | |
|
Asclepias nivea var. curassavica (L.) Kuntze | |
Asclepias curassavica tropik sut oʻti nomi bilan tanilgan[1], asclepias turkumiga kiruvchi gulli oʻsimlik turi[2]. Uning vatani Amerika. Boshqa keng tarqalgan nomlar orasida qon guli[1], paxta tupi, hierba de la cucaracha[1], Meksika kapalak oʻti, qizil bosh, qizil sut oʻti va yovvoyi ipekakuanha bor[1].
U manzarali bog‘ oʻsimligi va baʼzi kapalaklar uchun oziq-ovqat manbai sifatida oʻstiriladi[3]. Tropik sut oʻtlari monarx lichinkalari uchun yaxshi ozuqa boʻlsa-da, oʻsimlik monarxlarning naqshlariga yomon taʼsir qiladi va boshqa fiziologik taʼsirlarga ega boʻlishi mumkin[4][5]. Asclepias curassavica ni mahalliy boʻlmagan hududlarda ekish shuning uchun munozarali boʻlib qolmoqda. Shu bilan bir qatorda, kapalak bogʻlari uchun mahalliy sut oʻti turlari (masalan, koʻzga koʻringan sut oʻti, tor bargli sut oʻti va Kaliforniya uchun choʻl sut oʻti[6]) tavsiya etiladi[7].
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bo‘yi 1 m (3.3 ft) gacha yetadigan doimiy yashil koʻp yillik yarimbuta ko‘rinishida o‘sadi. Barglari poyada qarama-qarshi joylashgan boʻlib, uchlari oʻtkir yoki oʻtkir nayzasimon yoki choʻzinchoq nayza shaklida boʻladi. Turning boshqa vakillari kabi shirasi sutli. Gullari har birida 10-20 ta guldan iborat boʻlgan to‘pgullarda joylashgan. Gullash deyarli yil davomida sodir boʻladi[8]. Mevalar follikullar deb ataladi. Yassi urugʻlar ipak tuklarga ega, tuklar dukkakli follikulalar parchalanganda (yorilib ochilganda) havo oqimlarida suzishiga imkon beradi[9].
Kultivatsiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Chiroyli gul ranglariga ega bir qator turli xil navlar bor; baʼzilarida yorqin qizil, sariq yoki toʻq sariq rangli gullar mavjud. Asclepias curassavica baʼzan kapalak bogʻlarida (monarxlar uchun to‘g‘ri kelmaydi) ishlatiladi. Biroq, poyalari yoki barglari singanida, zaharli sut sharbati ajralib chiqadi, bu koʻzning shikastlanishiga olib keladi[10].
Tarqalish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Asclepias curassavica NatureServe tomonidan „Shimoliy Amerikaning janubidan Markaziy Amerikagacha boʻlgan hududda keng tarqalgan tur“ sifatida tavsiflangan[11].
.jpg)
U Xitoyning Anxuy, Futszyan, Guangdong, Guangsi, Guychjou, Xaynan, Xubey, Xunan, Jiangsu, Jiangsi, Tsinxay, Sichuan, Xizang, Yunnan va Chjejiang provinsiyalarida va Tayvanda tabiiylashtirilgan[12].
Asclepias curassavica Avstraliyaga 1869-yilda olib kelinganva Kvinslendning baʼzi qismlarida keng tarqalgan[13]. U Avstraliyaning Kvinslend shtatidagi Rolston yaqinidagi Meteor Downs South loyihasida ekzotik oʻsimlik va begona oʻt hisoblanadi[14].
Kimyo
[tahrir | manbasini tahrirlash]Asclepias curassavica tarkibida bir nechta yurak glikozidlari bor[15], jumladan asklepin[16], kalotropin, uzarin va ularning erkin geninlari, kalaktin, koroglyusigenin va uzarigenin[17]. Shuningdek, tarkibida oleanolik kislota, b-sitosterol va asklepin glikozidlari mavjud. Asclepias curassavica barglardagi yurak glikozidlarining umumiy miqdorining taxminan 40% ni tashkil qiladi[18].
Galereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
gul -
Mevalar -
Urug'lar -
Urug‘lar -
Urug'lar yaqindan -
Gullarning yaqindan olingan surati -
Chumolilar nektar bilan oziqlanadigan gullar -
Sut o'ti bilan oziqlanadigan monarx tırtıllar. -
Asclepias curassavica "Ipak oltin" -
O‘simlik ustidagi morax qurti
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Common Names for Tropical Milkweed (Asclepias curassavica)". Encyclopedia of Life. http://eol.org/pages/581283/names/common_names. Qaraldi: 2014-03-22.
- ↑ „ITIS Standard Report Page: Asclepias curassavica“. Integrated Taxonomic Information System. Qaraldi: 2014-yil 22-mart.
- ↑ Howard, Elizabeth; Aschen, Harlen; Davis, Andrew K. (2010). "Citizen Science Observations of Monarch Butterfly Overwintering in the Southern United States". Psyche: A Journal of Entomology 2010: 1–6. doi:10.1155/2010/689301.
- ↑ Majewska, Ania A.; Altizer, Sonia (16 August 2019). "Exposure to Non-Native Tropical Milkweed Promotes Reproductive Development in Migratory Monarch Butterflies". Insects 10 (8): 253. doi:10.3390/insects10080253. PMID 31426310. PMC 6724006. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6724006.
- ↑ „Can Milkweed be Bad for Monarchs“ (2013-yil 12-yanvar).
- ↑ Fahy, Claire. „California's Monarch Butterflies Are Down 99%. Can This Plant Help?“ (en-US). The New York Times (2021-yil 1-iyun). Qaraldi: 2021-yil 4-iyun.
- ↑ Clarke, Chris. „Gardening to Help Monarch Butterflies? Plant Natives.“. KCET (2015-yil 9-yanvar).
- ↑ „Asclepias curassavica in Flora of China“. Flora of China @ eFloras.org. Missouri Botanical Garden. Qaraldi: 2014-yil 22-mart.
- ↑ Christman. „Asclepias curassavica: Floridata“. Floridata (2004-yil 21-yanvar). Qaraldi: 2014-yil 22-mart.
- ↑ Hsueh, Kuo-Fang; Lin, Pei-Yu; Lee, Shui-Mei; Hsieh, Chang-Fu (February 2004). "Ocular injuries from plant sap of genera Euphorbia and Dieffenbachia". Journal of the Chinese Medical Association 67 (2): 93–98. PMID 15146906. Archived from the original on 2014-06-11. https://web.archive.org/web/20140611050731/http://homepage.vghtpe.gov.tw/~jcma/67/2/93.pdf. Qaraldi: 2011-05-01.Asclepias curassavica]]
- ↑ Raker, C (1995). "Comprehensive Report Species – Asclepias curassavica". NatureServe Explorer: An online encyclopedia of life [web application]. 7.1. Arlington, Virginia: NatureServe Inc.. https://explorer.natureserve.org/Taxon/ELEMENT_GLOBAL.2.129369/Asclepias_curassavica. Qaraldi: 2014-03-22.
- ↑ „Asclepias curassavica in Flora of China“. Flora of China @ eFloras.org. Missouri Botanical Garden. Qaraldi: 2014-yil 22-mart.
- ↑ „Asclepias curassavica (bloodflower)“ (en). www.cabi.org. Qaraldi: 2022-yil 6-may.
- ↑ Wormington, Kevin; Tucker, Gail; Black, Robert; Campbell, Lorelle (2012). "Flora, fauna and freshwater biota assessment of the Meteor Downs South Project, near Rolleston, Central Queensland". EIS and Technical Reports (Gold Coast Quarry): 28. Archived from the original on 2014-03-31. https://web.archive.org/web/20140331071158/http://www.goldcoastquarry.com/assets/Documents/X%20-%20Flora%20and%20Fauna%20Technical%20Report/Appendix%20X%20-%20Flora%20and%20Fauna%20Technical%20Report%20-%20Part%205.pdf. Qaraldi: 2014-03-30.Asclepias curassavica]]
- ↑ Singh, Bhagirath; Rastogi, R.P. (February 1970). "Cardenolides—glycosides and genins". Phytochemistry 9 (2): 315–331. doi:10.1016/S0031-9422(00)85141-9.
- ↑ Singh, B.; Rastogi, R.P. (February 1972). "Structure of asclepin and some observations on the NMR spectra of Calotropis glycosides". Phytochemistry 11 (2): 757–762. doi:10.1016/0031-9422(72)80044-X.
- ↑ Singh, Bhagirath; Rastogi, R. (1969). "Chemical investigation of Asclepias curassavica Linn". Indian Journal of Chemistry 7: 1105–1110. https://www.researchgate.net/publication/285376965.
- ↑ Agrawal, Anurag A.; Böröczky, Katalin; Haribal, Meena; Hastings, Amy P.; White, Ronald A.; Jiang, Ren-Wang; Duplais, Christophe (2021-04-20). "Cardenolides, toxicity, and the costs of sequestration in the coevolutionary interaction between monarchs and milkweeds" (en). Proceedings of the National Academy of Sciences 118 (16): e2024463118. doi:10.1073/pnas.2024463118. ISSN 0027-8424. PMID 33850021. PMC 8072370. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=8072370.