Kontent qismiga oʻtish

Bahraynda Muharram

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Bahrayndagi kortej.

Islomiy Muharram oyi shia islomida motam davri boʻlib, uchinchi imom Imom Husayn va uning hamrohlarining 680-yilda Karbalo jangida vafot etganini xotirlaydi. AD. Azadariy(arabcha: عزاداری) sodir boʻlgan voqealarni xotirlash va eslash uchun oʻtkaziladi, ular koʻpincha Husayniya deb nomlanuvchi jamoat zallari tomonidan tashkil etiladi. Muharram oyining oʻninchi kuni, Ashuroda motam avjiga chiqadi. Motam baʼzan Muharramni zikr qilish ham yuritiladi arabcha: ذكرى محرم).

Bahraynda Muharram oyida boʻlib oʻtadigan motam mamlakatda uzoq tarixga ega boʻlib, asrlar davomida amalda boʻlib kelgan, bu oyda qoʻshni Fors koʻrfazi davlatlaridan motam marosimlarini tomosha qilishgan va qatnashuvchi mehmonlarning katta qismini tashkil qilgan. Bahraynning Fors koʻrfazi hududidagi oʻziga xos jihati shundaki,Husayniy yurishlariga koʻchalarda ochiq ruxsat berilgan. Mintaqadagi shia musulmonlarining Muharram oyida Bahraynga borishiga sabab.

Bahraynda xotirlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2007-yilda Bahrayn, Manama shahridagi Ashuro voqealarining jonlantirilishi.

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bahrayndagi birinchi ochiq Muharram yurishi 1891-yilda Manama shahrida Britaniya-Hindiston Steam Navigation kompaniyasining mahalliy agenti Mirza Muhammad Ismoil boshchiligida boʻlib oʻtgani xabar qilingan[1].Tarixchi Nelida Fukkaro voqeani shunday tasvirlaydi:

Bu hatto Manama shialari uchun ham muhim voqea edi. Ogʻir qurollangan Mirzo Ismoilning orqasidan odamlar toʻplanib, shia dinining ommaviy koʻrinishlariga hukmdorlar tomonidan qoʻyilgan vetoga qarshi gʻurur bilan Manama koʻchalarida yoʻl oldi[1].

1950-yillarda, Bahrayn millatchilik harakatining kuchayib borayotganini koʻrganida, Ras Rummanning maʼtam (Husayniya)korteji Gamal Abdel Nosirning Misr bayrogʻi oldidan millatchilik shiorlari bilan yurishdi[2].

Bahrayndagi eng qadimiy va eng koʻzga koʻringan mavotim (qoʻshiq maʼtam) markaziy Manamaning Farij al-Maxarka da joylashgan boʻlib, XIX-asr boshlarida qurilgan[3]. Bularga Matam al-Ajam al-Kabir, Matam Bin Rajab, Bin Zabar, Madan, Sallum, Al Mudaifa, Al Arrayed, Al Qassab va al Hajj Xalaf kiradi[3].

Amaliyotlar va marosimlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manama markazidagi Imom Husayn xiyoboni Muharramlik yurishlari uchun markazdir.

Bahrayndagi Muharram oʻziga xosdir, chunki bu Fors koʻrfazi mintaqasida eng koʻp shia musulmonlari boʻlgan yagona arab davlat hisoblanadi[4]. Hisob-kitoblarga koʻra, minglab Fors koʻrfazi fuqarolari Ashuro paytida Bahraynga diniy marosimlarda qatnashish uchun tashrif buyurishadi. 2009-yildagi rasmiy statistika maʼlumotlariga koʻra, mamlakatda 1100 ta motam (mạtm) rasmiy roʻyxatga olinganligini koʻrsatsa-da, roʻyxatdan oʻtmaganlarni hisobga olgan holda 5000 tagacha matam borligi taxmin qilinadi[4].

Jarayonlar (Azadari) oy davomida deyarli har kuni sodir boʻladi. Marosimlarning har xil turlari mavjud boʻlib: Baʼzi namoyishlar ishtirokchilarning qoʻllari bilan koʻkragiga urishdan, bazilari zanjirlar bilan oʻz-oʻzini oʻrab olishdan va qilich yoki pichoq bilan urishdan iborat („Haydar“ deb ataladi). Ehtirosli spektakllar va Ashuro kunini jonlantirish sahnalari ham namoyish etiladi.

Ashuro Bahraynda ikki kunlik davlat bayrami hisoblanib, Muharram oyining toʻqqizinchi va oʻninchi kunlariga toʻgʻri keladi (garchi sanalar Grigoriy taqvimida farq qilsa ham)[5]. Hukumat manbalariga koʻra, Bahrayn hukumati bir oy davom etadigan tadbir davomida motamlarga faol ravishda oziq-ovqat va mablagʻ ajratmoqda"[4].

Mashhur Motamlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Motam — bu shialarning yigʻilish zali boʻlib, uni bazi manbalarda Husayniya deb ham atashadi. Motamlar soni minglab boʻlgani sababli, eʼtiborga loyiqlari quyida keltirilgan:

  • Matam al-Ajam al-Kabir
  • Matam ibn Rajab

Rasmlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • An Ashura banner written in four languages; Arabic, English, Malayalam, and Bengali.
    To'rt tilda yozilgan Ashuro bayrog'i; Arab, Ingliz, Malayalam va Bengal.
  • A Bahraini flag with black colour instead of red.
    Bahrayn bayrog'i qizil rang o'rniga qora rangga ega.
  • A flagellation march in Manama, Bahrain.
    Manamada (Bahrayn) bayroqli yurishlardan biri.
  • Procession in Sanabis
    Sanabisdagi yurish tasviri
  • Muslims listen to a speech on the eve of Ashura in Manama.
    Manamada Ashuro bayrami arafasida musulmonlar jamoat bo'lib nutq tinglashmoqda.
  • Bahraini Shia Muslims participate in a candle march.
    Bahraynlik shia musulmonlari shamlar yurishida qatnashmoqdalar.
  • Muslims strike their chests as they march to mark the Day of Ashura.
    Musulmonlar Ashuro kunini nishonlash uchun yurishayotganda ko'ksiga qo'llarini qo'yib yurishadi.
  • Candle march in Manama
    Manamada sham marshi tasviri
  • The Hussainia of Qassab, a starting point for processions.
    Qassab Husayniyasi, yurishlar uchun boshlang'ich nuqta.
  • Cleric delivers a sermon in Sanabis.
    Ruhoniy Sanabisda va'z qiladi.
  • Music band playing during Ashura.
    Ashuro paytida musiqa guruhidan biri.
  • Theatrical reenactment of the aftermath of the Battle of Karbala
    Karbalo jangi oqibatlarini teatrlashtirilgan tarzda jonlantirish tasviri
  • Al Khawaja mosque during Muharram in 2012, note the black cloth draping the western side of the mosque.
    2012-yil Muharram oyida Al Xavaja masjidi, masjidning g'arbiy tomoniga qora mato bilan o'ralganiga e'tibor bering.
  • A typical road in Manama during Muharram, prior to the passing of a procession.
    Muharram oyida, marosimdan oldin Manamadagi odatiy yo'l.

Maʼlumotnomalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 Fuccaro, Nelida. Histories of City and State in the Persian Gulf: Manama since 1800. Cambridge: Cambridge University Press, 2009 — 106-bet. ISBN 978-0-511-60512-3. Fuccaro, Nelida (2009). Histories of City and State in the Persian Gulf: Manama since 1800. Cambridge: Cambridge University Press. p. 106. ISBN 978-0-511-60512-3. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "fuccaro106" defined multiple times with different content
  2. ↑ Fuccaro, Nelida. Histories of City and State in the Persian Gulf: Manama since 1800. Cambridge: Cambridge University Press, 2009 — 169-bet. ISBN 978-0-511-60512-3. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Khuri, Fuad I.. Tribe and State in Bahrain: The Transformation of Social and Political Authority in an Arab State. Chicago: University of Chicago Press, 1980 — 157-bet. ISBN 0-226-43473-7. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „Bahrain: a Symbol of Religious Freedoms“. Bahrain Human Rights Monitor. Qaraldi: 2012-yil 22-noyabr. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "BHRM" defined multiple times with different content
  5. ↑ The Report: Bahrain 2010. Oxford Business Group, 2010 — 228-bet. ISBN 9781907065224.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bahraynda_Muharram&oldid=5233198" dan olindi