Bo‘zbash

Boʻzbash (ozarbayjoncha: bozbaş — „kulrang bosh“, armancha: բոզբաշ, gruzincha: ბოზბაში) — qoʻy goʻshtidan tayyorlangan bulyondan tayyorlangan shoʻrva koʻrinishidagi Kavkazda keng tarqalgan taom. U noʻxat (turk noʻxati, qoʻy noʻxati, nohut, nat deb ham ataladi) va kashtan (uni kartoshka bilan almashtirish mumkin) koʻrinishidagi majburiy ingrediyentlar bilan boshqa shoʻrvalardan farq qiladi. Allaqachon qaynatilgan va yuvilgan qoʻy goʻshtini qoʻshimcha qovurish boʻzbash tayyorlashning oʻziga xos xususiyati hisoblanadi.

Sabzavotlar toʻplami mintaqa va mavsumga qarab har xil boʻlishi mumkin. Boʻzboshga asosiy sabzavotlar va piyoz bilan birga sabzi, sholgʻom, shirin qalampir, qovoqchalar, olma, nordon olxoʻri yoki olxoʻri, pomidor, loviya dukkakli, baqlajon, quritilgan mevalar qoʻshilishi mumkin.

Ziravorlar sifatida, oddiylari bilan bir qatorda, rayhon, estragon, yalpiz, zaʼfaron ishlatiladi.

Ozarbayjonda boʻzboshning kufta-boʻzbosh (toʻqmoqlangan qoʻy goʻshtidan frikadelkali) va parcha-boʻzbosh (qoʻzichoq goʻshtining katta boʻlaklari bilan) kabi navlari mavjud. Shuningdek, Ozarbayjon oshxonasida boʻzboshning oʻziga xos turi mavjud boʻlib, u anʼanaviydan qoʻy goʻshti oʻrniga baliq ishlatilishi bilan ajralib turadi — baliq-boʻzbosh.

Armanistonda boʻzboshning qishki boʻzbosh, yozgi boʻzbosh, Echmiadz boʻzbosh, Sisian boʻzbosh, Yerevan boʻzbosh, yigʻma boʻzbosh kabi navlari mavjud.

Taomning kelib chiqishi va nomi

Iranika ensiklopediyasi boʻzboshni abguste-sebzi Eron taomining ozarbayjoncha nomi deb taʼriflaydi, taom nomining kelib chiqishini soʻz ildizining turkiy kelib chiqishi bilan izohlaydi, „boʻz“ — „och kulrang“ (ozarbayjoncha: boz), „bash“ — „bosh“ (ozarbayjoncha: baş), bu, taomning asosan kulrang rangini tavsiflash ehtimoli mavjud. Taom nomini birinchi marta XIX asr oxirida Qajarlar sulolasidan boʻlgan fors shohlarining saroy oshpazi Mirzo Ali-Akbarxon Ashbozi tilga olgan.

Pazandachilik va milliy taomlar tarixiga oid kitoblar muallifi V.V.Poxlyobkin boʻzboshni eng keng tarqalgan arman goʻshtli shoʻrvasi deb ataydi kyufta-boʻzboshni esa piti va dovga bilan birgalikda Ozarbayjonning birinchi taomlari qatoriga kiritadi.

Adabiyotlar

• Усов В. В. „Суп бозбаш“, . Основы кулинарного мастерства: искусство приготовления закусок и основных блюд, Кулинарное искусство. От профессионалов. М.: Эксмо, 2017 — 273—275-bet. ISBN 978-5-699-80934-9. 
• Похлёбкин В. В.. Национальные кухни наших народов. М.: Лёгкая и пищевая промышленность, 1983. 

Havolalar

• Бозбаши со стручковой фасолью и баклажанами
• Кюфта-Бозбаш (Азербайджан) Бозбаш с фрикадельками
• Парча-бозбаш Бозбаш с каштанами