Borodulixa tumani

Borodulixa tumani—Abay viloyatining shimoli-sharqida joylashgan maʼmuriy birlik.Markazi—Borodulixa qishlogʻi. Tuman 1944-yilda tashkil topgan.

Tarix

Borodulixa qishlogʻi XIX asrning ikkinchi yarmida tashkil topgan.1917-yilgacha Borodulixa Uraldan Sharqqa cho'zilgan boshqa qishloqlardan farqli o'laroq katta qishloq edi.Maʼmuriy joylashuvi boʻyicha Borodulixa Tomsk guberniyasi,Zmeinogorsk okrugiga qarashli boʻlib,bolsheviklar markazi boʻlgan.Bundan tashqari,agar butun Sibir Rossiya xonligining chekkasi bo'lsa,Borodulixa bundan ham uzoqroq.Iqtisodiy jihatdan qishloq Zmeinogorsk va Tomskga qaraganda Semeyga yaqinroq edi. O'sha paytda Zmeinogorsk dehqonlar yetib bo'lmaydigan kichik tuman edi. Barcha Sibir dehqonlari singari, Borodulix aholisi ham erlarni qanday xususiylashtirishni bilishmas edi. Er shaxsiy foydalanishda bo'lsa-da, u davlat mulkida topilgan.

Geografik joylashuvi

Borodulixa tumani shimolda Rossiya Federatsiyasining Oltoy oʻlkasi,sharqda Shemonayxa,gʻarbda Beskaragʻay,janubda Semey tumanlari bilan chegaradosh.Tuman hududidan temir yoʻl va respublika ahamiyatga ega avtomobil yoʻllari oʻtadi.Borodulixa tumanida yarim metall qazishmalar mavjud.Nopokliklarda mis va sinkdan tashqari oltin,kumush, kadmiy, shuningdek, nodir va tarqoq elementlar ham uchraydi. Tuman hududida qurilish materiallari – gʻisht va toshlar, mayda toshlar ishlab chiqarish uchun asos boʻlgan xomashyo zaxiralari mavjud.

Iqlimi, flora va faunasi

O'rmonlarda ko'plab mevalar,qo'ziqorinlar va o'tlar o'sadi.Har yili 50 ming kub metr yog'och olinadi.Yovvoyi hayvonlardan silovsin,karsak,tulki, oqqush, boʻrsiq, badboʻy norka, ondatra, quyon, tuyoqli hayvonlar, gugurt, elik. Kontinental iqlimi qattiq. Qishi ayozli, yozi sovuq. Yillik oʻrtacha harorat yanvarda -17 daraja, iyulda +20 daraja.

Sanoat

Tuman sanoatini “Jezkent kon-metallurgiya kombinati” AJ va qayta ishlash korxonalari filiallari tashkil etadi.Bugungi kunda Jezkent togʻ-metallurgiya kombinati nafaqat Sharqiy Qozogʻiston,balki Qozogʻiston Respublikasida ham rangli metallurgiyaning flagmani hisoblanadi.Jezkent kon-metallurgiya kombinati Qozogʻiston va Rossiya Federatsiyasining Oltoy oʻlkasi chorrahasida joylashgan.Birinchi ruda qazib olish 1977-yilda boshlangan.1988-yil dekabr oyida mis va rux ishlab chiqarish bo'yicha birinchi kompleks ishga tushirildi.Jezkent kon-qayta ishlash kombinati 1994-yil 25-yanvarda aksiyadorlik jamiyatiga aylantirildi.1997-yil fevral oyida zavod Samsung Deutschland GmbH kompaniyasining tashqi boshqaruviga o'tkazildi va Kazaxmys korporatsiyasi tarkibiga kirdi.(Samsung Deutschland GmbH korporatsiyasi 2001-yil aprel oyidan beri Jezkent kon-metallurgiya kombinati aksiyalarining 90 foizini sotib oldi).1999-yilda Shulba GESi qurilishi munosabati bilan Rossiyadan elektr energiyasiga qaramlik bartaraf etildi,bu yil esa zavod chiqindilaridan foydalangan holda beton yotqizish majmuasi ochildi,bu ham Rossiyadan qum chiqindilarini olishdan bosh tortish imkonini berdi.1992-yildan buyon zavod o'ziyurar tog'-kon uskunalari parkini Tampak mashinalariga almashtirib kelmoqda.Hozirda kombinat ruda ishlab chiqarish, mis va rux qotishmalarini ishlab chiqarish va boyitish bilan shugʻullanadi.Zavodda 3,5 ming nafardan ortiq kishi mehnat qilayotgan boʻlib,ularning oʻrtacha oylik ish haqi 23 ming nafardan ortiqni tashkil etib,bugungi kunda nafaqat tumanda,balki viloyatda ham eng yuqori koʻrsatkichlardan biri hisoblanadi. Zavodda barcha ijtimoiy-kommunal xizmatlar koʻrsatiladi, korxona qoshida 500 dan ortiq oʻrinli ikkita bolalar bogʻchasi, suzish havzasi, metallurgiya saroyi, kafe, profilaktika inshooti, bolalar uchun yozgi oromgoh mavjud.

Chorvachiligi

Borodulixa tumani agrosanoat majmuasi:Agrosanoat majmui mas’uliyati cheklangan jamiyat,bitta jamoa korxonasi,518 fermer xoʻjaligi boʻlib,asosiy maqsadi gʻalla va moyli oʻsimliklar yetishtirish,goʻsht-sutchilikni rivojlantirishdan iborat.Agrosanoat majmuasi aholining oziq-ovqatga boʻlgan talabini qondiradi. 2004-yilda ekin maydoni 210 ming gektarni tashkil etdi. tuzilgan. Kvadrat 65% bahorgi bugʻdoy, 7 donli ekinlar uchun %, yem uchun 19%. Kungaboqar maydoni 58,9 ming gektarni tashkil etadi.

Faxriy fuqoralar

Tumanda ham tuman aholisi alohida.Ularning eng ajoyib fazilatlari-g'ayrat va mehnatsevarlik.Ikkinchi jahon urushi jang maydonida va mehnatda oʻzini koʻrsatgan qishloq ahli orasida urush faxriysi,Sotsialistik mehnat qahramoni,Borodulixa tumani faxriy fuqarosi V.Eremenkoning nomi katta hurmat va muhabbat bilan chaqiriladi.U 44 yil davomida qishloq xoʻjaligining ravnaqi va ravnaqi yoʻlida mehnat qildi. Qozoq SSR Oliy Kengashining beshta ordeni va uchta faxriy yorliqlari bilan taqdirlangan. Vasiliy Vasilyevich ko'p yillar davomida o'zi boshqargan jamoani bir necha bor boshqargan. Qo'naev, N. Nazarboyev yetib keldi.

Odamlar

Aholisi 35 925 kishi (2019 yil). Milliy tarkibi:qozoqlar - 35,77%, ruslar-52,72%, nemislar - 6,69%, tatarlar - 2,03%, ukrainlar - 0,73%, boshqa millat vakillari - 2,06%.

Ma'muriy bo'linish

66 ta aholi punkti 1 ta shahar hokimligi va 17 ta qishloq okrugiga birlashtirilgan:

Andreev qishloq okrugi
Boku qishloq okrugi
Belagash qishloq okrugi
Borodulixa qishloq okrugi
Dmitriev qishloq okrugi
Yangi Shulbinskiy qishloq okrugi
Jezkent qishloq hokimligi
Zhernov qishloq okrugi
Zubayr qishloq okrugi
Krasnoyarsk qishloq okrugi
Qunarli qishloq okrugi
Novodvorov qishloq okrugi
Novopokrov qishloq okrugi
Peremenov qishloq okrugi
Petropavlovsk qishloq okrugi
Podborniy qishloq okrugi
Stepnoy qishloq okrugi
Tavriya qishloq okrugi

Ijtimoiy tuzilmalar

Tumanda 37 ta umumta’lim maktabida 7842 nafar bola ta’lim oladi.Mazkur maktabda mehnat qilayotgan 807 nafar oʻqituvchining 504 nafari oliy ma’lumotli.Barcha maktablar kompyuterlashtirilgan.Bolalarni maktabga olib borish uchun 14 ta avtobus xarid qilindi.Qozogʻiston Respublikasi mustaqilligining 10 yilligi munosabati bilan tuman markazida uchinchi qozoq maktabi foydalanishga topshirilib,birinchi sinfdan boshlab bolalar ona tilining ma’naviy boyligini anglash,milliy madaniyatimiz bilan yaqindan tanishish imkoniyatiga ega boʻldi.2002-yilda tuman markazida bolalar sport maktabi,Jezkent qishlogʻida musiqa maktabi ochildi.Tumanning 58 nafar oʻqituvchilari “Qozogʻiston Respublikasi ta’lim a’lochisi” unvoni,57 nafari Qozogʻiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining diplomlari bilan taqdirlandi.34 ta sport inshooti,jumladan, 1 ta sport majmuasi, umumta’lim maktablaridagi sport zallari, ochiq maydonlar, Novaya Shulba qishlogʻida maxsus ogʻir atletika zallari, Novopokrovka qishlogʻida yengil atletika arenasi, Jezkent qishlogʻida suzish havzasi mavjud.

Manbalar

1.Sharqiy Qozogʻiston viloyati statistika boshqarmasi. 01.07.2019^{[sayt ishlamaydi]}

2.Qozog'iston Respublikasi Statistika agentligi. Qozogʻiston Respublikasi aholisining 2019-yil boshiga viloyatlar, shaharlar va tumanlar boʻyicha, jinsi va yoshi, millati boʻyicha guruhlari (Wayback Machine saytida 2013-01-17 sanasida arxivlangan)

3.2009-yilgi aholi ro'yxatiga ko'ra Qozog'iston aholisining milliy tarkibi