Kontent qismiga oʻtish

Braziliya Milliy kutubxonasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kutubxonaning tashqi ko`rinishi
Tashkil etilgan 1810; 212 yil avval (1810)
Joylashgan o`rni Rio de Janeiro, Braziliya
Kolleksiyasi
O`lchami 9,000,000 Items
Kirish va foydalanish
Aholiga xizmat ko'rsatish Jamoatchilikka ochiq
Boshqa ma`lumotlar
Direktor Luiz Carlos Ramiro Junior
Website https://www.bn.gov.br/en
Xaritasi
Map

Biblioteca Nacional do Brasil (inglizcha: National Library of Brazil) — Braziliya bibliografik va hujjatli merosining depozitariysi hisoblanadi. U 1822-yildan 1960-yilgacha Braziliyaning poytaxti Rio-de-Janeyroda, aniqrogʻi Cinelândia maydonida joylashgan.

Lotin Amerikasidagi eng katta kutubxona va u dunyoda yettinchi oʻrinda turadi. Kutubxonaning toʻplamlari 9 millionga yaqin buyumlarni oʻz ichiga oladi[1]. U Lotin Amerikasida birinchi kutubxonashunoslik kurslarini tashkil etdi va xodimlari kutubxona xizmatlarini modernizatsiya qilish, jumladan, onlayn maʼlumotlar bazalarini ishlab chiqishga rahbarlik qildilar[2].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Milliy kutubxona (1920)

Milliy kutubxona tarixi 1755-yil 1-noyabrda, Lissabon kuchli zilziladan aziyat chekkan paytdan boshlangan. Qirollik kutubxonasi oʻsha davrda Yevropadagi eng muhim kutubxonalardan biri hisoblangan. Portugaliyaliklarning tuzatib boʻlmas magʻlubiyati uning tarkibini Braziliyaga koʻchirishga turtki boʻldi. Toʻplam uch bosqichda keltirildi, birinchisi 1810-yilda va qolgan ikkitasi 1811-yilda. 60 000 kitobdan iborat kutubxona dastlab Karmelning uchinchi tartibli kasalxonasining yuqori xonalarida (1810-yil 27-iyuldagi nizomga muvofiq) Karmelning Imperator saroyiga yaqin eski orqa koʻchasida joylashgan edi. Biroq, obyektlar yetarli emasligi qimmatli kolleksiyani xavf ostiga qoʻyishi mumkin edi. Shu sababli, 1810-yil 29-oktabrda Milliy kutubxona rasmiy ravishda shahzoda Regent John (keyinchalik Portugaliya, Braziliya va Algarves qiroli Ioann VI) farmoni bilan qirollik xazinasi mablagʻlari hisobidan 2010-yildan boshlab qirollik kutubxonasi sifatida faoliyat yuritilishi nazarda tutilgan edi[3]. Shundan soʻng Braziliya Milliy kutubxonasi rasmiy ravishda tashkil etildi va koʻplab qoʻlyozmalar va kitoblarni oʻz ichiga oldi. Sotib olish, auksionda gʻolib chiqish, xayriya va vasiyat qoʻlyozmalar orqali boyib bordi. Jamoatchilik uchun esa bu ochiq kutubxona edi. Undan kitob qarz olib mutolaa qilish yoki qimmatbaho qoʻlyozmalar va toʻplamlardan maxsus oʻqish zallarida foydalanishga ruhsat berilardi. Braziliya Milliy kutubxonasi dastavval boshqa koʻplab kutubxonalardan shu jihati bilan ajralib turgan.

Kengayishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kutubxonaga asosiy kirish

Kutubxonaning yangi binosi uchun ishlar faqat 1813-yilda, kolleksiya topshirilganda amalga oshirilgan. 1810-yilda boshlangan kitoblarni yaratish jarayoni davom etar ekan, kutubxona fondi boʻyicha maslahatlar allaqachon olimlar tomonidan qirolning roziligi bilan amalga oshirilishi mumkin edi. 1814-yilda toʻplamni yigʻish tugagandan soʻng, ommaviy maslahatlar oʻtkazilish ham yakunlangan.

Rasmiy ravishda tashkil etilgan kutubxona xaridlar, xayr-ehsonlar va „maslahatlar“, yaʼni Portugaliyaning tipografiya idoralariga barcha bosma materiallarning nusxalarini majburiy yetkazib berish orqali sezilarli darajada kengayishda davom etdi (1805-yil 12-sentyabrdagi farmon bilan). Maslahatlar toʻgʻrisidagi ushbu qonunchilik yillar davomida takomillashtirildi va 1907-yil 20-dekabrdagi 1825-sonli Farmon bilan yakunlandi, u odatda Yuridik Depozit Dekreti deb ataladi va u hali ham amalda.

Suverenitetning oʻtkazilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1816-yil mart oyida qirolicha Maria I vafotidan soʻng qirol Ioann VI hukmronligi boshlandi va u 1821-yilga qadar Braziliyada qoldi. Siyosiy sharoitlar uni qirollik oilasi bilan Lissabonga qaytarishga majbur qildi, Ioanning katta oʻgʻli knyaz Pedro de Alkantara bundan mustasno edi. Bu yerda Qirollik kutubxonasi ham qolgan. Oʻsha paytda u ancha oʻsdi va mustaqillikka erishgandan soʻng, 1822-yilda Braziliya imperiyasining mulkiga aylandi, chunki uni sotib olish 1825-yil 29-avgustda Braziliya va Portugaliya oʻrtasida imzolangan Doʻstlik va ittifoq shartnomasiga qoʻshimcha konvensiyaga kiritilgan. Braziliyada qolgan tovarlar uchun qirollik oilasi ikki million funt sterling miqdorida tovon toʻlashdi, bu qiymatdan sakkiz yuz contos de reis Qirollik kutubxonasi toʻlash uchun moʻljallangan edi. U oʻsha paytda Imperator va Sudning ommaviy kutubxonasi deb nomlangan.

Binolari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hozirgi binoning koʻrinishi. 2010-yil

1858-yilda kutubxona Lapa maydonidagi 60-sonli Passeio koʻchasiga koʻchirildi. Uning kolleksiyasi xayriyalar, sotib olishlar va qonuniy hissalar, auksionlarda va butun dunyo boʻylab kitob doʻkonlarida noyob sanʼat kolleksiyalarini sotib olish orqali oʻsishda davom etar ekan, uning ehtiyojlariga eng mos keladigan yangi bino kerak edi.

Kutubxona fondining doimiy oʻsishi kutubxonaning barcha ehtiyojlarini qondiradigan, uning kolleksiyalarini toʻgʻri joylashtiradigan javonni qurish loyihasini amalga oshirish uchun asos boʻldi. Shunga asoslanib, uning hozirgi binosi loyihalashtirilgan, tamal toshi 1905-yil 15-avgustda qoʻyilgan, Rodriges Alves hukumati davrida ishga tushirilgan.1910-yil 29-oktyabrda, Nilo Peçanha hukumati davrida kutubxonaning birinchi yuz yilligi nishonlangan.

Loyihasi harbiy muhandis Sousa Aguiar tomonidan imzolangan. Milliy kutubxona binosi eklektik uslubga ega boʻlib, unda neoklassik va art nouveau elementlari aralashgan. Unda Eliseu Viskonti, Henrike va Rodolfo Bernardelli, Modesto Brokos, Rodolfo Amoedo kabi rassomlarning bezaklari mavjud. Eliseu Viskonti 1903-yilda Milliy kutubxonaning ekslibris va gerbini loyihalashtirgan edi.

Kutubxona binosi Rio-de-Janeyro markazidagi Cinelandia maydonidagi Rio Branko prospekti, 219-sonda joylashgan. U Milliy Tasviriy sanʼat muzeyi va Munitsipal teatr bilan birgalikda katta ahamiyatga ega boʻlgan meʼmoriy va madaniy ansamblni tashkil etadi.

Katalogi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1911-yilda Manoel Tsitsero Peregrinoda Silva barcha Braziliya kutubxonalari uchun milliy ittifoq katalogini yaratdi. U Janubiy Amerikada birinchi kutubxonashunoslik kursini ochdi. Ko‘pgina kutubxonachilar Yevropa va Shimoliy Amerika universitetlarida o‘qishni davom ettirdilar[4].

Yuridik depozit

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1907-yilda Prezidentning № 31-son farmoni[5]ga binoan barcha noshirlar har bir nashrning bir nusxasini oʻsha paytdagi Milliy kutubxonaga yuborishga majbur edi. 2004-yilda bu farmon Kongressning № 26-sonli qonuni bilan bekor qilindi. 10,994[6] hali ham amalda, xuddi shu mandatni qoʻllab-quvvatlagan, lekin uning qoidalarini yangilagan.

Qonunning 1-moddasi 10,994 huquqiy depozitning maqsadi „milliy intellektual ishlab chiqarishni roʻyxatga olish, saqlashni taʼminlash, joriy Braziliya bibliografiyasini nazorat qilish, rivojlantirish va tarqatish, milliy til va madaniyatni himoya qilish, saqlashga imkon berish“ ekanligini koʻrsatadi.

Muhim toʻplamlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Braziliya Milliy kutubxonasining muhim toʻplamlari orasida Tereza Kristina Mariya fotosuratlari toʻplami mavjud boʻlib, u XIX asrga oid 21 742 fotosuratni oʻz ichiga oladi. Bu fotosuratlar 1891-yilda imperator Pedro II tomonidan kutubxonaga qoldirilgan[7]. Ushbu toʻplam 2003-yilda YUNESKOning „Jahon xotirasi“ dasturi reestriga uning jahon ahamiyati va beqiyos umumbashariy qadriyatini eʼtirof etgan holda kiritilgan[8]. Unda Braziliya tarixi va XIX asrdagi odamlarga oid tasvirlar, jumladan Morits Lamberg suratlari mavjud. Afrika, Shimoliy Amerika va Yevropadan olingan fotosuratlar ham bor[7].

Galereyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Milliy kutubxonaning fotosurati (1920)
    Milliy kutubxonaning fotosurati (1920)
  • Tashqi tomondan kirish
    Tashqi tomondan kirish
  • Chap qanot
    Chap qanot
  • Kutubxona shahar teatridan koʻrinib turibdi
    Kutubxona shahar teatridan koʻrinib turibdi
  • Qirol Ioann VI byusti oʻrnatilgan asosiy zinapoya
    Qirol Ioann VI byusti oʻrnatilgan asosiy zinapoya
  • Vitrajli shift
    Vitrajli shift
  • Kirish zali
    Kirish zali
  • Kirish zali
    Kirish zali
  • Kirish zali: ship
    Kirish zali: ship
  • Kirish zali
    Kirish zali
  • Fasad tafsilotlari
    Fasad tafsilotlari
  • Ekslibris
    Ekslibris

Sobiq direktorlar roʻyxati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Braziliyadagi kutubxonalar roʻyxati
  • Yuridik depozit
  • Milliy kutubxona
  • Minuskul 2437
  • Braziliya milliy arxivi
  • Desarrollo de las Bibliotecas Nacionales de Iberoamérica uchun Asosiación de Stados Iberoamericanos

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Fundação Biblioteca Nacional“. 2014-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 6-dekabr.
  2. ↑ Murray, Stuart A. P. „The Library: An Illustrated History.“ New York, NY: Skyhorse Publishing, 2012, p. 277.
  3. ↑ Murray, S. (2009). The library : an illustrated history / Stuart A. P. Murray; introduction by Donald G. Davis, Jr.; foreword by Nicholas A. Basbanes. New York, NY : Skyhorse Pub.; Chicago : ALA Editions, 2009.
  4. ↑ Wayne A. Wiegand and Donald G Davis, Jr., eds, Encyclopedia of Library History (1994) pp 86=87
  5. ↑ „Decree 1825 of 20 December 1907“. 2009-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 14-may.
  6. ↑ Law 10,994 of 14 December 2004
  7. ↑ 7,0 7,1 „Old Recife“. World Digital Library (1880). Qaraldi: 2013-yil 21-yanvar.
  8. ↑ „The Emperor's collection: foreign and Brazilian photography in the XIX century“. UNESCO Memory of the World Programme (2008-yil 16-may). Qaraldi: 2012-yil 5-dekabr.
  9. ↑ FONSECA, Edson Nery. A biblioteconomia brasileira no contexto mundial. Rio de Janeiro; INL. 1979. p. 26
  10. ↑ Sítio Oficial da BN Digital
  11. ↑ „"Blog do Galeno" (Blog Oficial)“. 2014-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 8-yanvar.
  12. ↑ Nomeados novos presidentes da Biblioteca Nacional e da Funarte. Agência Brasil. Acesso em 5 de outubro de 2016.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Braziliya_Milliy_kutubxonasi&oldid=3565341" dan olindi