Bulbouretral bezlar
Bulbouretral bezlar, shuningdek, ingliz anatomisi Uiliyam Kuper (Anatomik) nomidan Kuper bezlari deb ham nomlanadi (taxminan 1666-1709). Erkaklar jinsiy sistemasidagi ikkita kichik ekzokrin bezlar, yumaloq shaklda, qattiqroq va diametri 0,3 – 0,8 sm boʻladi. Bulbouretral bezlar siydik chiqarish nayining parda qismi orqasida, oraliqning chuqur koʻndalang mushagi ichida, urogenital diafragmaning pardasining ikki qatlami oʻrtasida, perineal chuqurlikning chuqurligida joylashgan. Ular siydik chiqarish kanali sfinkterning membranasi mushaklarining koʻndalang tolalari bilan qoplangan.
Tuzilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bulbouretral bezlar murakkab alveolyar-naychali bezlar hisoblanadi[1]. Har bir noʻxat oʻlchamidagi bez tolali qobiq bilan qoplangan bir nechta lobullardan iborat. Har bir boʻlakchada ustunli epiteliy hujayralari bilan qoplangan bir qator klasterlar mavjud boʻlib, ular boshqa boʻlakchalar yoʻllari bilan qoʻshilib, bitta chiqish kanalga ochiladi. Bu kanal uzunligi taxminan 2,5 sm boʻlib, jinsiy olatni tagidagi siydik yoʻlida ochiladi. Bulbouretral bezlarning chiqarish kanallari qisman bir qatorli, qisman koʻp qatorli va qatlamli epiteliy bilan qoplangan. Inson qarigan sari bu bezlar oʻlchami ham asta-sekin kichrayadi[2].
Bulbouretral bezlarning sekretor boʻlimlari koʻplab kengayishlarga ega (alveolalar). Kengaygan alveolalarda shilimshiq ajratuvchi hujayralar (ekzokrinotsitlar) koʻpincha tekislangan shaklga ega. Boshqa boʻlimlarda esa kubik yoki prizmatik shaklga ega. Ekzokrinotsitlarning yadrolari asosda joylashgan. Bu hujayralar shilimshiq tomchilar va kristallga oʻxshash uchli tayoq shaklidagi qoʻshimchalarni oʻz ichiga oladi (bunday qoʻshimchalar bezlarning boʻshligʻida ham uchraydi). Sekretor boʻlimlar orasida silliq muskul hujayralari toʻplamlarini oʻz ichiga olgan boʻshashgan tolali biriktiruvchi toʻqima qatlamlari mavjud[2][1].
Bulbouretral bezlar Ichki pudendal arteriya shoxlari orqali qon bilan taʼminlanadi. Venoz qonning chiqishi jinsiy olatni lampochkasining venalari orqali sodir boʻladi[2].
Bulbouretral bezning vazifasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jinsiy qoʻzgʻalishni boshdan kechirayotgan erkaklarda har bir bez tiniq, yopishqoq sekretsiya (eyakulyatsiya oldidan) chiqaradi. Bu suyuqlik gidroksidi boʻlib, koʻplab fermentlar va shilimshiqlarni oʻz ichiga oladi. U sperma oʻtishi uchun siydiq chiqaru nayini moylashda yordam beradi, siydik yoʻllarining shilliq qavatini siydik tirnash xususiyatidan himoya qiladi. Siydik yoʻlidagi kislotali siydik izlarini zararsizlantiradi va siydik qoldiqlarini yoki begona narsalarni chiqarb tashlashga yordam beradi. Bulbouretral bezlar tomonidan ajratilgan pre-eyakulyatsiya hajmi bir necha tomchidan 5 ml yoki undan koʻp mlgacha oʻzgarishi mumkin.