Kontent qismiga oʻtish

Buxarest toʻqqizligi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Buxarest toʻqqizligi
Qisqartma B 9
Ishga tushgan sanasi 2015-yil 4-noyabr
Aʼzolari  Bolgariya
 Chexiya
 Estoniya
 Vengriya
 Latviya
 Litva
 Polsha
 Ruminiya
 Slovakiya
Bucharest Nine map.png

Buxarest toʻqqizligi yoki Buxarest formati (B9 yoki B-9; polyakcha: Bukaresztańska Dziewiątka, rumincha: Formatul București) 2015-yil 4-noyabrda Ruminiyaning Buxarest shahrida Ruminiya Prezidenti Klaus Yoxannis va Polsha Prezidenti Anjey Duda tashabbusi bilan ular oʻrtasidagi ikki tomonlama uchrashuvda tashkil etilgan tashkilotdir[1]. Bolgariya, Chexiya, Estoniya, Vengriya, Latviya, Litva, Polsha, Ruminiya va Slovakiya tashkilotning aʼzolaridir. Tashkilotning paydo boʻlishi, asosan, Qrimning Ukrainadan anneksiya qilinishi va 2014-yilda Ukraina sharqiga intervensiyasi ortidan Rossiya tomonidan qabul qilingan tajovuzkor munosabat natijasi edi. B9ning barcha aʼzolari sobiq Sovet Ittifoqi (SSSR) yoki Sovet boshchiligidagi Varshava shartnomasining bir qismi boʻlgan[2][3].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2015-yil 4-noyabrda tashkil etilganidan buyon Buxarest to‘qqiz davlati turli darajadagi bir necha uchrashuvlar o‘tkazdi[2].

2018-yil iyun oyida, oʻsha yili B9 uchrashuvi oldidan Polsha prezidenti Anjey Duda Ukraina va Gruziyaning NATOga aʼzo boʻlish ambitsiyalari haqida gapirdi[4].

2021-yil 10-may kuni AQSh Prezidenti Jo Bayden ishtirok etgan B9 videokonferensiya sammitida Ruminiya Prezidenti Klaus Yoxannis (sammitning ikki mezbonidan biri, ikkinchisi Duda) "Sharqiy Yevropadagi NATO davlatlari Rossiya qoʻshinlarining Ukraina bilan Rossiya chegarasi yaqinida safarbar qilinishidan soʻng, Sharqda harbiy tashkilot tuzish fikrini bildirdi[5].

2022-yil 25-fevralda Yevropa Komissiyasi prezidenti Ursula fon der Leyen qoʻshilgan B9 guruhi 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi munosabati bilan yigʻildi[6].

2022-yil 10-iyun B9 sammitida NATO Bosh kotibi Yens Stoltenberg[7] hamda Chexiya va Slovakiya prezidentlari ishtirok etishdi[8]. Sammitda Duda „Biz NATOning sharqiy qanotini kengaytirishni istaymiz. Biz mavjud batalyon guruhlarini brigada guruhlariga aylantirishni xohlaymiz“. Dudaning qoʻshimcha qilishicha, brigada guruhida 3000 askar bor, bu „sezilarli va koʻzga koʻrinadigan mustahkamlanish“ degani[9], Yoxannis esa „NATO oʻz hududining har bir qarichini himoya qilishga qodir boʻlishi kerak“ dedi[10]. Iohannis B9 sammiti Shvetsiya va Finlandiyani NATOga qabul qilish tarafdori boʻlganini qoʻshimcha qildi[10] va yigʻilish ishtirokchilariga „Ruminiya va Qora dengiz mintaqasi uchun xavflari ortib borayotganini“ aytdi va press-relizda Uchrashuv NATOning 2022-yilgi Madrid sammitining eng muhim qarorlariga tayyorgarlik koʻrish maqsadida boʻldi[8]. Bundan tashqari, Estoniya prezidenti Alar Karis uchrashuv chogʻida barcha toʻqqiz aʼzo Rossiya NATO uchun tahdid degan fikrga qoʻshilishini aytdi[11].

2022-yil 11-oktabrda B9 prezidentlari Shimoliy Makedoniya va Chernogoriya prezidentlari bilan birgalikda o‘sha oyda Rossiyaning Ukraina fuqarolik obyektlariga berilgan raketa zarbalari seriyasini qoraladi va tugatishni talab qildi va ularni xalqaro huquqqa muvofiq jazolanishi kerak bo‘lgan harbiy jinoyatlar deb taʼrifladi[12].

Davlat rahbarlarining sammitlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
B9 davlat rahbarlarining sammitlari
Yil Sana Mamlakat Shahar Mezbon rahbari
2015-yil 4-noyabr  Ruminiya Buxarest Klaus Iohannis[1]
2018-yil 8-iyun  Polsha Varshava Anjey Duda[13]
2019-yil 28-fevral  Slovakiya Koshice Andrey Kiska[14]
2021-yil 10-may  Ruminiya Buxarest Klaus Iohannis va Anjey Duda[15]
2022-yil 25-fevral  Polsha Varshava Anjey Duda[16]
2022-yil 10-iyun  Ruminiya Buxarest Klaus Iohannis va Anjey Duda[17]

Tashqi ishlar vazirlarining sammitlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Buxarest 2021-yil 27-oktabrda Tallinda (Estoniya) vazirlar yig‘ilishi
B9 tashqi ishlar vazirlarining uchrashuvlari
Yil Sana Mamlakat Shahar
2016-yil 8-noyabr  Ruminiya Buxarest[18]
2017-yil 9-oktyabr  Polsha Varshava[19]
2020-yil 10-mart  Litva Vilnyus[20]
2021-yil 27-oktyabr  Estoniya Tallin[21]
2022-yil 31-mart  Slovakiya Bratislava[22]

Mudofaa vazirlari sammitlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
B9 mudofaa vazirlarining uchrashuvlari
Yil Sana Mamlakat Shahar
2018-yil 12-14-mart  Ruminiya Buxarest[23]
2019-yil 4-aprel  Polsha Varshava[24]
2021-yil 25-noyabr  Ruminiya Buxarest[25]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Bilateral visit of President of Romania, Mr. Klaus Iohannis, in the Republic of Poland and his participation in the High Level Meeting of the Bucharest Format (B9), on 7-8 June 2018“. President of Romania (2018-yil 5-iyun).
  2. ↑ 2,0 2,1 Gerasymchuk. „Bucharest Nine: looking for cooperation on NATO's eastern flank?“ 1–10. Friedrich Ebert Foundation (2019).
  3. ↑ Rotaru, Vasile; Umland, Andreas. „How Romania and Poland can strengthen NATO and the EU“. Foreign Affairs (2017-yil 10-noyabr).
  4. ↑ „"We count on decisions from the B9 and NATO summits"“. President of Poland (2018-yil 7-iyun).
  5. ↑ „Romanian president says more NATO presence needed in Eastern Europe“. Reuters (2021-yil 10-may).
  6. ↑ „President von der Leyen participates in Bucharest Nine (B9) Summit in Warsaw and in special NATO Summit“. Directorate-General for Neighbourhood and Enlargement Negotiations (2022-yil 25-fevral).
  7. ↑ „NATO Secretary General takes part in B9 Summit“. NATO (2022-yil 10-iyun).
  8. ↑ 8,0 8,1 „Summit B9. Joe Biden: "US is committed to defending NATO's eastern flank." Iohannis: "Security risks are growing"“. Teleradio-Moldova (2022-yil 10-iyun).
  9. ↑ „NATO's eastern nations want better protection from alliance“. Mainichi Shimbun (2022-yil 11-iyun).
  10. ↑ 10,0 10,1 „NATO must be capable to defend every inch of its territory: Romanian President“. TVP World (2022-yil 10-iyun). 2022-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-dekabr.
  11. ↑ „President Karis: B9 states unanimous in call to augment NATO eastern flank“. Eesti Rahvusringhääling (2022-yil 11-iyun).
  12. ↑ „Bucharest Nine presidents: mass bombing of Ukraine is Russia's war crime“. TVN24 (2022-yil 11-oktyabr).
  13. ↑ „President Iohannis attends the B9 summit in Warsaw“. Nine O'Clock (2018-yil 8-iyun). 2022-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-dekabr.
  14. ↑ „NATO Secretary General stresses importance of transatlantic unity on visit to Slovakia“. NATO (2019-yil 28-fevral).
  15. ↑ Gabaroi, Bogdan. „Bucharest Format Summit (B9) hosted by President Iohannis together with his Polish counterpart“. Agerpres (2021-yil 10-may). 2022-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-dekabr.
  16. ↑ „President says an honest Europe must halt aggression“. The First News (2022-yil 25-fevral).
  17. ↑ „Bucharest-9 summit has begun, Hungary is represented by President Novák“. Hungary Today (2022-yil 10-iyun).
  18. ↑ „Foreign Ministers of nine allied states of the Eastern Flank, NATO Deputy Secretary General Rose Gottemoeller meet in Bucharest to discuss security in the region“. Nine O'Clock (2016-yil 8-noyabr). 2023-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-dekabr.
  19. ↑ „Meeting of Foreign Affairs Ministers of the Bucharest 9 Format“. Embassy of Romania in Warsaw (2017-yil 9-oktyabr).
  20. ↑ „Vilnius hosted the Bucharest Nine meeting of ministers of foreign affairs“. Ministry of Foreign Affairs of Lithuania (2020-yil 12-mart). 2022-yil 23-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-dekabr.
  21. ↑ „NATO's Eastern Flank foreign ministers discuss security in Europe, future of the Alliance and new strategic concept“. Ministry of Foreign Affairs of Estonia (2021-yil 27-oktyabr).
  22. ↑ „NATO Deputy Secretary General participates in meeting of B9 countries“. NATO (2022-yil 31-mart).
  23. ↑ Gheorghe, Georgeta. „Ministers of Defence of 'Bucharest 9' initiative meet at Palace of Parliament“. European Business Review (2018-yil 12-mart).
  24. ↑ „National Security Bureau head: Bucharest Nine unity strengthens NATO“. President of Poland (2019-yil 5-aprel).
  25. ↑ „B9 countries in solidarity with hybrid aggression“. Government of Poland (2021-yil 25-noyabr). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Buxarest_toʻqqizligi&oldid=4589041" dan olindi