Dağlica
Dağlıca | |
|---|---|
  Turkiyadagi joylashuvi | |
| Koordinatalari: 37°22′23″N 44°05′06″E / 37.373°N 44.085°E | |
| Davlat | Turkiya |
| Viloyat | Hakkâri |
| Tuman | Yüksekova |
| Aholisi (2022)[1] |
628 |
| Vaqt mintaqasi | TRT (UTC+3) |
Dagʻlija (kurdcha: Oremar ; suryoniycha: Oramar)[2] – Turkiya janubi-sharqidagi Hakkâri viloyati Yüksekova tumaniga qarashli qishloq[3]. Oramar daryosi boʻyida (turkcha: Rubarişin Çayı)[4], Buyuk Zabning irmogʻi mavjud. Qishloqda Oramar qabilasining kurdlari istiqomat qiladi va 2022-yilda ularning soni 628 kishiga etgan[5][1].
Dağlıcada Akar, Avasan,Beğendik, Bozkaya (Awitxêr qishloqlari bor), Demirli, Genişdere (Çeman),Gökağaç, İncirlik (Firavînk), Köyichi, Ortaklar (Çemparîzan), Sivrice va Üçkardesh (Zîrî) qishloqqa biriktirilgan[6]. Aholisi boʻlmagan İkiyaka qishlogʻi (Sat) va yana toʻrtta aholisi boʻlmagan Berkevi qishlogʻi (Berkevî), Molya Yasin (Molya Yasîn), Rezuk va Gundi juri (Gundê jorî) Dağlıcaning janubi-sharqida joylashgan[3].
Qishloqda Sharqiy Mar Mamo va Mar Daniel cherkovlari boʻlgan[2].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mahalliy urf-odatlarga koʻra, Mar Mamo taʼqiblardan qochib, Oramarda zohid boʻldi[7]. Mamo mintaqadagi barcha ilonlarni yigʻib, ularni chuqurga joylashtirdi va uning ustiga qoʻriqxona qurdi. U ilon, it va chayon chaqishini davolaydi deb ishonishgan[7]. Mar Mamo cherkovi 4-asrda qurilgan[8]. Taxminlarga koʻra, u eramizgacha boʻlgan ziyoratgoh oʻrnida qurilgan[9]. Oramarda ilgari faqat ossuriyaliklar istiqomat qilar edi[9], ular ashiret (erkin odamlar) Jilu urugʻining rayets (vassallari) boʻlgan[8].
Qishloqdagi ossuriyaliklarning aksariyati kurdlar tomonidan majburan siqib chiqarildi[9] va Mar Daniel cherkovi 19-asr oxirida masjidga aylantirildi[10]. Van viloyatidagi Hakkari sanjagidagi kazakning Oramar qarorgohida 1900-yilda 14 000 kurd, 11 040 ossuriya va 870 turk, jami 25 910 kishi istiqomat qilgan[2]. Oʻsha paytlarda qishloqda 400 kishi istiqomat qilgan[11], jumladan, Jilu yeparxiyasi tomonidan xizmat qilgan Sharq cherkoviga mansub 40 ossuriyaliklar ham[12].
Birinchi jahon urushi paytida yaʼni Sayfo davrida qishloq kurdlarning, Oramar qabilasining ogʻa (boshligʻi) Suto tomonidan nazorat qilingan, u mintaqadagi ossuriyalik nasroniylarni ommaviy qirgʻin qilishda faol ishtirok etgan[8] va oʻzining shtab-kvartirasi sifatida Oramardan foydalangan[13]. Biroq, u qishloqdagi ossuriyaliklarni saqlab qoldi, chunki ular kurdlar tomonidan muqaddas hisoblangan Mar Mamo cherkovini saqlashga mas’ul edilar. Ular ruhoniylar yoki cherkovga zarar yetkazilsa, ilonlar qaytib kelishidan qoʻrqishgan[14].
Ossuriyaliklar Sutodan oʻch olishdi va 1917-yil sentyabr oyi boshida u Oramarda Ogʻa Petros boshchiligidagi qoʻshin tomonidan qamal qilindi, Sharqiy Shimun cherkovi Patriarxi XIX Benyaminning ukasi boshchiligidagi qoʻshin boshqa tomondan hujum qilib, 16 kishini oʻldirgan va 30 kurdni asirga olishgan va bir kishi halok boʻlgan, ikkitasi yaralangan[13]. Patriarx boshchiligidagi qoʻshimcha kuch kelganida qishloq allaqachon Ossuriya qoʻshinlari qoʻliga oʻtgan, biroq Suto va bir qancha kurdlar Nerviga qochib ketishgan[13]. Suto tomonidan asir boʻlgan ossuriyalik ayollar uning haramidan ozod qilindi va Patriarx qoʻmondonligi ostidagi ossuriyalik qoʻshinlar Sutoni gʻarbga, Ogʻa Petros esa sharqqa qarab taʼqib qilishdi[13].
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1997-yildan 2022-yilgacha aholi tarixi[15]:
| Yil | Aholi | ±% |
|---|---|---|
| 1997 | 1 227 | — |
| 2007 | 632 | −48.5% |
| 2012 | 1 471 | +132.8% |
| 2017 | 1 161 | −21.1% |
| 2022 | 628 | −45.9% |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 „Address Based Population Registration System Results“ (tr). Türkiye İstatistik Kurumu. Qaraldi: 2023-yil 15-fevral.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Wilmshurst (2000).
- ↑ 3,0 3,1 „Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri“ (tr). T.C. İçişleri Bakanlığı. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.
- ↑ „Rubarişin Çayı, Turkey“. GeoNames. Qaraldi: 2020-yil 15-may.
- ↑ Andrews & Benninghaus (1989).
- ↑ „Yüksekova köylerinin Kürtçe, Türkçe ve Eski isimleri“ (tr). Yüksekova Haber. Qaraldi: 2022-yil 16-dekabr.
- ↑ 7,0 7,1 Dickson (1910).
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Yacoub (2016).
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Wigram (1916).
- ↑ Nikitin (1995).
- ↑ Hakobyan, Melik-Bakhshyan & Barseghyan (2001).
- ↑ Wilmshurst 2000; Yacoub 2016.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Werda (1924).
- ↑ „Literatus: A Sentimental Journey“. Zinda. 7-jild, № 18. 16 July 2001. Qaraldi: 15 May 2020.
- ↑ „1997 Population Count“ (Turkish). Turkish Statistical Institute (1999). 2022-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.