Kontent qismiga oʻtish

Turkiya viloyatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Anqara - Turkiyaning poytaxti.

Anadolu yarim oroli va Frakiya yerlarida asos solingan Turkiyada 81 ta viloyat mavjud. Viloyatlar Turkiyaning eng yirik maʼmuriy boʻlinmasi hisoblanadi. Bu 81 ta viloyat 973 ta tumanga boʻlingan[1]. Bu tumanlar eng kichik maʼmuriy birlik, mahalla va qishloqlarni oʻz ichiga oladi. Viloyatlarda ma'muriy va ijroiya vazifalari ichki ishlar vaziri tomonidan taklif qilingan va Vazirlar kengashi tomonidan tasdiqlanganidan keyin prezident tomonidan tayinlanadigan gubernatorlar tomonidan amalga oshiriladi.

Usmonlilar imperiyasi parchalanib, 1923-yil 29-oktabrda Turkiya Respublikasi rasman tashkil topganidan keyin maʼmuriy tizimda oʻzgarishlar amalga oshirildi. Ikki yil o'tgach, Ardaxon, Beyog'lu, Chatalja , Dersim, Ergani, Gelibolu, Genc, Kozan, Oltu, Mush, Siverek va Üsküdar viloyatlari tumanlarga aylantirildi[2][3] 1927-yilda Do'g'ubyazit tumanga aylantirildi va Ag'ri bilan bog'landi[4]. 1929-yilda Mush yana viloyatga, Bitlis esa tumanga aylandi[2]. 1936-yilda Rize, Tunceli va Hakkari yana viloyatlarga aylandi. Oʻsha yili Dersim nomi Tunceli deb oʻzgartirildi. 1939-yilda Hatay davlati Turkiya bilan bogʻlanib viloyatga aylandi[2][5]. 1953-yilda Ushakni viloyat, Kirshehirni tuman qilish toʻgʻrisida qaror qabul qilindi. 1954-yilda Adiyaman, Nevshehir va Sakariya viloyat maqomiga ega boʻldi[2]. 1956-yilda Choruh viloyati nomi Artvinga oʻzgartirildi va 1957-yilda Kirshehirning viloyat maqomi tiklandi[2]. Bu yildan keyin oʻttiz ikki yil davomida viloyatlar sonida oʻzgarish boʻlmadi[2]. 1989-yilda Aksaray[6], Bayburt[6], Karaman[6] va Qırıkkale[6]. 1990-yilda Batman[7] va Shirnak[7] Bartin 1991-yil[8] 1992-yilda Ardaxon[9] va Ig'dir[9]. 1995- yil Yalova[10], Karabuk[10] va Kilis[10] Usmoniya. 1996-yilda viloyat[11], Düzce 1999-yilda viloyatga aylandi[12][13].

Turkiya Statistika instituti maʼlumotlariga koʻra, 2019-yilda Turkiya aholisi 83 million kishiga yetdi[14]. Bu ko'rsatkichning 77 millioni viloyat va tuman markazlarida istiqomat qiluvchilar hissasiga to'g'ri keldi[14]. Mamlakatdagi eng koʻp aholiga ega viloyat Istanbul, eng kam aholiga ega viloyat esa Tunceli hisoblanadi[14]. Bundan tashqari, eng katta sirt maydoniga ega boʻlgan viloyat Konya va eng kichik hududga ega boʻlgan viloyat Yalova hisoblanadi[15]. Markazi Izmit boʻlgan Kojaeli viloyati, markazi Sakariya viloyati, markazi Adapazarı, markazi Mersin boʻlgan Icel viloyati va markazi Antakya boʻlgan Hatay viloyati bundan mustasno. Barcha nodavlatlarning markaziy tumanlari nomlari metropoliten viloyatlari viloyat bilan bir xil nomga ega.

Viloyatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ranglar
poytaxt va metropoliten
Katta shahar
Türkiye'nin illeri listesi
Ad Alan (km²)[15] Nüfus (2021)[16] NY kişi/km² Plaka kodu Telefon kodu Vali
Adana 13.844 2.263.373 161,65 01 322 Süleyman Elban
Adıyaman 7.337 632.148 85,38 02 416 Aykut Pekmez
Afyonkarahisar 14.016 744.179 52,04 03 272 Kübra Güran Yiğitbaşı
Ağrı 11.099 524.644 48,31 04 472 Osman Varol
Aksaray 7.659 429.069 54,36 68 382 Hamza Aydoğdu
Amasya 5.628 335.331 60,02 05 358 Mustafa Masatlı
Ankara 25.632 5.747.325 220 06 312 Vasip Şahin
Antalya 20.177 2.619.832 124,48 07 242 Ersin Yazıcı
Ardahan 4.934 94.932 19,72 75 478 Hüseyin Öner
Artvin 7.393 169.543 23,11 08 466 Yılmaz Doruk
Aydın 8.116 1.134.031 136,88 09 256 Hüseyin Aksoy
Balıkesir 14.583 1.250.610 84,25 10 266 Hasan Şıldak
Bartın 2.330 201.711 85,08 74 378 Sinan Güner
Batman 4.477 626.319 135,95 72 488 Hulusi Şahin
Bayburt 3.746 85.042 22,64 69 458 Cüneyt Epcim
Bilecik 4.179 228.334 52,50 11 228 Bilal Şentürk
Bingöl 8.004 283.112 34,95 12 426 Kadir Ekinci
Bitlis 8.294 352.277 41,97 13 434 Oktay Çağatay
Bolu 8.313 320.014 38,02 14 374 Ahmet Ümit
Burdur 7.175 273.716 37,74 15 248 Ali Arslantaş
Bursa 10.813 3.147.818 282,63 16 224 Yakup Canbolat
Çanakkale 9.817 557.276 55,22 17 286 İlhami Aktaş
Çankırı 7.542 196.515 25,95 18 376 Abdullah Ayaz
Çorum 12.428 526.282 42,71 19 364 Mustafa Çiftçi
Denizli 12.134 1.051.056 85,47 20 258 Ali Fuat Atik
Diyarbakır 15.168 1.791.373 115,79 21 412 Münir Karaloğlu
Düzce 2.492 400.976 157,36 81 380 Cevdet Atay
Edirne 6.145 412.115 67,35 22 284 Ekrem Canalp
Elazığ 9.383 588.088 62,99 23 424 Erkaya Yırık
Erzincan 11.815 237.351 19,86 24 446 Mehmet Makas
Erzurum 25.006 756.893 30,47 25 442 Okay Memiş
Eskişehir 13.960 898.369 63,57 26 222 Erol Ayyıldız
Gaziantep 6.803 2.130.432 304,18 27 342 Davut Gül
Giresun 7.025 450.154 63,82 28 454 Enver Ünlü
Gümüşhane 6.668 150.119 24,67 29 456 Kamuran Taşbilek
Hakkâri 7.095 278.218 39,60 30 438 İdris Akbıyık
Hatay 5.524 1.670.712 294,87 31 326 Rahmi Doğan
Iğdır 3.664 203.159 54,43 76 476 Hüseyin Engin Sarıibrahim
Isparta 8.946 445.678 49,73 32 246 Ömer Seymenoğlu
İstanbul 5.461 15.840.900 2.841,83 34 212, 216[C] Ali Yerlikaya
İzmir 11.891 4.425.789 367,27 35 232 Yavuz Selim Köşger
Kahramanmaraş 14.520 1.171.298 79,48 46 344 Ömer Faruk Coşkun
Karabük 4.142 249.287 59,98 78 370 Fuat Gürel
Karaman 8.678 258.838 29,18 70 338 Mehmet Alpaslan Işık
Kars 10.193 281.077 28 36 474 Türker Öksüz
Kastamonu 13.064 375.592 29,04 37 366 Avni Çakır
Kayseri 16.970 1.434.357 82,93 38 352 Şehmus Günaydın
Kırıkkale 4.791 275.968 59,07 71 318 Yunus Sezer
Kırklareli 6.459 366.363 56,02 39 288 Osman Bilgin
Kırşehir 6.584 242.944 36,89 40 386 İbrahim Akın
Kilis 1.412 145.826 100,91 79 348 Recep Soytürk
Kocaeli 3.397 2.033.441 574,92 41 262 Seddar Yavuz
Konya 40.838 2.277.017 54,66 42 332 Vahdettin Özkan
Kütahya 11.634 578.640 49,79 43 274 Ali Çelik
Malatya 12.259 808.692 65,27 44 422 Aydın Baruş
Manisa 13.339 1.456.626 107,99 45 236 Yaşar Karadeniz
Mardin 8.780 862.757 95,53 47 482 Mahmut Demirtaş
Mersin 16.010 1.891.145 114,95 33 324 Ali İhsan Su
Muğla 12.654 1.021.141 77,69 48 252 Orhan Tavlı
Muş 8.650 405.228 47,26 49 436 İlker Gündüzöz
Nevşehir 5.485 308.003 55,24 50 384 İnci Sezer Becel
Niğde 7.234 363.725 48,59 51 388 Yılmaz Şimşek
Ordu 5.861 760.872 128,68 52 452 Tuncay Sonel
Osmaniye 3.320 553.012 162,27 80 328 Erdinç Yılmaz
Rize 3.835 345.662 89,49 53 464 Kemal Çeber
Sakarya 4.824 1.060.876 213,44 54 264 Çetin Oktay Kaldırım
Samsun 9.725 1.371.274 138,66 55 362 Zülkif Dağlı
Siirt 5.717 331.980 57,77 56 484 Osman Hacıbektaşoğlu
Sinop 5.717 218.408 38,17 57 368 Erol Karaömeroğlu
Sivas 28.164 636.121 22,68 58 346 Salih Ayhan
Şanlıurfa 19.242 2.143.020 107,76 63 414 Abdullah Erin
Şırnak 7.078 546.589 74,82 73 486 Ali Hamza Pehlivan
Tekirdağ 6.190 1.113.400 170,50 59 282 Aziz Yıldırım
Tokat 10.042 602.567 61,01 60 356 Ozan Balcı
Trabzon 4.628 816.684 174,79 61 462 İsmail Ustaoğlu
Tunceli 7.582 83.645 11,16 62 428 Mehmet Ali Özkan
Uşak 5.555 373.183 66,69 64 276 Funda Kocabıyık
Van 20.921 1.141.015 54,33 65 432 Mehmet Emin Bilmez
Yalova 798 291.001 339,56 77 226 Muammer Erol
Yozgat 13.690 418.500 30,76 66 354 Ziya Polat
Zonguldak 3.342 589.684 178,35 67 372 Mustafa Tutulmaz
İstanbul'daki 15 Temmuz Şehitler Köprüsü, Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlamaktadır.
Trabzon'un Çaykara ilçesindeki Uzungöl.
Mimar Sinan tarafından yapılan Edirne'deki Selimiye Camii.
Nevşehir sınırları içinde kalan Kapadokya'daki peri bacaları.
Muğla'daki Ölüdeniz.
Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı.
Ege Bölgesi'nin en kalabalık ili İzmir.
Karadeniz Bölgesi'nin en kalabalık ili olan Samsun'daki Onur Anıtı.
Denizli'deki Pamukkale travertenleri.
Türkiye'nin en büyük gölü Van Gölü'nde yer alan Akdamar Adası.

Turkiya viloyat markazi balandliklari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
İl Adı Rakım (Google Earth)
Adana 25
Adıyaman 701
Afyon 1012
Ağrı 1630
Amasya 400
Ankara 905
Antalya 62
Artvin 530
Aydın 92
Balıkesir 145
Bilecik 513
Bingöl 1159
Bitlis 1637
Bolu 741
Burdur 963
Bursa 238
Çanakkale 11
Çankırı 730
Çorum 822
Denizli 392
Diyarbakır 674
Edirne 50
Elâzığ 1041
Erzincan 1216
Erzurum 1923
Eskişehir 796
Gaziantep 838
Giresun 14
Gümüşhane 1174
Hakkâri 1756
Hatay 89
Isparta 1058
Mersin 18
İstanbul 25
İzmir 9
Kars 1756
Kastamonu 814
Kayseri 1060
Kırklareli 231
Kırşehir 991
Kocaeli 4
Konya 1023
Kütahya 958
Malatya 970
Manisa 79
Kahramanmaraş 562
Mardin 938
Muğla 659
Muş 1334
Nevşehir 1197
Niğde 1239
Ordu 25
Rize 11
Sakarya 41
Samsun 10
Siirt 887
Sinop 27
Sivas 1313
Tekirdağ 28
Tokat 630
Trabzon 36
Tunceli 922
Şanlıurfa 527
Uşak 915
Van 1728
Yozgat 1317
Zonguldak 10
Aksaray 1228
Bayburt 1555
Karaman 1063
Kırıkkale 746
Batman 570
Şırnak 1343
Bartın 12
Ardahan 1799
Iğdır 860
Yalova 8
Karabük 264
Kilis 660
Osmaniye 121
Düzce 149

Balandlik (Google Earth) gubernatorning binolari joylashgan joy.

1927-yildagi viloyatlarni ko'rsatadigan xarita
  • Do'g'bayazit viloyati Ag'ri viloyati bilan bog'langan edi.
  • Chatalca viloyati Istanbul viloyati bilan bog'langan edi.
  • Gelibolu viloyati Chanoqqal'a viloyati bilan bog'langan edi.
  • Gench viloyati Bingoʻl viloyati bilan bogʻlangan edi.
  • Kozan viloyati Adana viloyati bilan bogʻlangan edi.
  • Shebinkarahisar viloyati Giresun viloyati bilan bog'langan edi.
  • Siverek viloyati Shanliurfa viloyati bilan bog'langan edi.
  • Silifke viloyati Mersin viloyati bilan bog'langan edi.

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Turkiyadagi shahar munitsipalitetlari
  • Turkiyaning tumanlari
  • ISO 3166-2: TR

Qaydlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • A ^ Viloyatlarning hududlariga ularning chegaralaridagi daryolar va ko'llar kiradi.[15]
  • B ^ İçelning nomi 2002-yilda rasman Mersinga o'zgartirildi.[17]
  • C ^ 212 Istanbul, Yevropa tomoni ; 216 - Anadolu tomonining telefon kodi.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „İller İdaresi Genel Müdürlüğü“. İller İdaresi Genel Müdürlüğü. 18 ağustos 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29 mayıs 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 „İller İdaresi Genel Müdürlüğü“. İller İdaresi Genel Müdürlüğü. 16 ocak 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-aprel.
  3. ↑ Erzurum vilâyeti. Duygu Matbaası [1958] — 40-bet. Qaraldi: 1 nisan 2013. 
  4. ↑ Her yönüyle Ağrı. Tutibay Yayınları [1995] — 180-bet. Qaraldi: 1 nisan 2013. 
  5. ↑ Primitive rebels or revolutionary modernizers?: the Kurdish national movement in Turkey (İngilizce). Zed Books [2000] — 80-bet. ISBN 978-1-85649-822-7. Qaraldi: 1 nisan 2013. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 „T.C. Resmî Gazete - 21 Haziran 1989 ÇARŞAMBA“. 19 şubat 2018da asl nusxadan arxivlangan.
  7. ↑ 7,0 7,1 „T.C. Resmî Gazete - 18 Mayıs 1990 CUMA“. 11 ocak 2022da asl nusxadan arxivlangan.
  8. ↑ „T.C. Resmî Gazete - 7 Eylül 1991 CUMARTESİ“. 9 eylül 2021da asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ 9,0 9,1 „T.C. Resmî Gazete - 3 Haziran 1992 ÇARŞAMBA“. 3 aralık 2013da asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 „T.C. Resmî Gazete - 6 Haziran 1995 SALI“. 2 eylül 2021da asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ „T.C. Resmî Gazete - 28 Ekim 1996 PAZARTESİ“. 14 temmuz 2019da asl nusxadan arxivlangan.
  12. ↑ „T.C. Resmî Gazete - 9 Aralık 1999 PERŞEMBE“. 8 aralık 2021da asl nusxadan arxivlangan.
  13. ↑ „Düzce, resmen il Derince ilçe oldu“. Hürriyet (9 aralık 1999). 17 ekim 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-aprel.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 „Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2019“. Türkiye İstatistik Kurumu (4 şubat 2020). 4 şubat 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9 şubat 2020.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 „İl ve İlçe Yüz Ölçümleri“. Harita Genel Müdürlüğü. 24 ekim 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 ekim 2019.
  16. ↑ „TÜİK Kurumsal“. data.tuik.gov.tr. Qaraldi: 25 eylül 2022.
  17. ↑ „İçel resmen Mersin oldu“. Hürriyet (21 haziran 2002). Qaraldi: 1 nisan 2013. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkiya_viloyatlari&oldid=5123884" dan olindi