Kontent qismiga oʻtish

Damashk

Ishorat qoʻshish
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Italiya ipak polixrom damasklari, 14-asr.

Damashq (/ˈdæməsk/; arabcha: دمشق) ipak, jun, zig'ir, paxta yoki sintetik tolalardan yasalgan, to'quv bilan hosil qilingan naqshli mato hisoblanadi, qayta tiklanadigan naqshli matodir. Damaslar bir halqali ip va bitta to'qilgan ipdan, odatda, o'ralgan yuzli atlas to'quvda va zamin yuzli to'qilgan yoki saten to'quvda to'qiladi. To'qilgan damasklarga to'qilgan zamin yoki naqsh kiradi[1][2].

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gul novdalari bilan Damask, Italiya, Barokko, 1600–1650, ipak ikki rangli damask

Damashk ishlab chiqarish Vizantiya va O'rta Sharqning ilk o'rta asrlardagi to'quv markazlarining eng asosi beshta to'quv texnikasidan biri bo'lgan.Qolganlari tabby, dumaloq, lampa[3].Kundalik ko'chmanchi xalqlar bu to'quv uskunasidan keng foydalanishgan.Bu to'quv mashinasi turi, odatda, gilamchilik kabi ayollar kasbi sifatida ishlatilgan. Ayollar yaylov hayvonlaridan xom ashyo va rezavorlar, hasharotlar yoki o'tlar kabi mahalliy floradan bo'yoqlarni yig'ishardi. Har bir ayol o'z etnik guruhiga va hatto o'ziga xos bo'lgan maxsus naqsh ketma-ketligini va ranglardan foydalanishni yaratadi. Bu usullar ko'pincha onadan qizga ham o'tadi[4].

Xitoyda juda murakkab naqshli damasklarni to‘qish uchun ko‘p sonli to'qmoqli dastgohlar ishlab chiqilgan[5].Xitoyliklar Tang sulolasi davrida (618-907) damask ishlab chiqargan bo'lishi mumkin[6].Damashklar o'z nomini Damashq shahridan olgan - o'sha davrda savdo ( ipak yo'lining bir qismi sifatida) va ishlab chiqarishda faol bo'lgan yirik shahar[7].Damasklar 9-asrdan keyin Islomiy Ispaniyadan tashqarida kamaygan, ammo 13-asrda ba'zi joylarda qayta tiklangan. [3]

Damask so'zi birinchi marta G'arbiy Yevropa tilidagi yozuvlarda asosan 14-asr o'rtalarida fransuz tilida paydo bo'lgan[8].14-asrga kelib, Italiyada damasklar chizilgan to'quv dastgohlarida iahlana boshlandi. 14—16-asrlarda koʻpchilik damasklar bir rangda toʻqilgan, zerikarli zaminga yaltiroq qo'shilgan atlas naqshli bo'lgan. Ikki rangli damaskalar bir-biriga qarama-qarshi rangdagi o'ralgan va to'qilgan, polixrom damaskalarda esa oltin va boshqa metall iplar yoki qo'shimcha to'qmoqlar sifatida qo'shimcha ranglar qo'shilgan. O'rta asrda to'qilgam damasklari odatda ipakdan to'qilgan, ammo to'quvchilar jun va zig'ir damasklarini to'qishgan[2].

19-asrda perfokartalar tizimi bilan avtomatlashtirilgan jakkard to'quv mashinalari ixtiro qilinishi damask to'qishni tez va arzonlashtirdi[5].

Zamonaviy foydalanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Damashk dasturxon sifatida. Damaskning past singishi tufayli suv tomchisi yuzada yotadi.

Hozirgi zamonaviy damasklar kompyuterlashtirilgan jakkardli dastgohlarda to'qiladi[1].Damasklar odatda ipak, zig'ir yoki sun'iy tolalardan bo'lgan monoxromatik (bir rangli) to'quvlarda ishlab chiqariladi va gullar, mevalar va boshqa suratli naqshlar mavjud. Atlas bilan toʻqilgan halqa va toʻqilgan iplarning uzun suzgichlari matoda yumshoq yorqinliklarni aks ettiradi, ular kuzatuvchining holatiga qarab yorugʻlikni turlicha aks ettiradi. Damask to'quvlari ko'pincha stol choyshablari va mebel matolarida paydo bo'ladi, lekin ular kiyim uchun ham ishlatiladi[5].Damask to'quv mashinasi o'zining ko'p qirraliligi va yuqori sifatli qoplamasi tufayli butun moda olamida keng qoʻllanadi. Damask odatda o'rta va yuqori sifatli kiyimlar uchun to'qiladi, ya'ni yorliq yuqori aniqlik va "qimmat" ekanligini anglatib turadi.

Damaskda renderlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rasmli damasklarni to'qish,damasklarga rasm chizish - bu aniq murakkab texnikaga asoslangan jarayon hisoblanadi. Turli xil rasmlarni masalan qush yoki shox novdalar rasmi, kengligi 5 smdan ko'p bo'lmaslik sharti bilan millimetrik qog'ozga chiziladi. Va shakli har 5smdan takrorlanadi. Bu naqshlar 400 ilgakli dastgohda to'qilganda yoki shaklning kengligi har 20 smga teng bo'lgan holatda.Chizma jakkard dastgohi deb ataladigan dastgohning yuqori qismidagi kartonga qoʻllanadi va uning iah jarayoni ilgaklar bilan bog'langan tarzda harakatlanadi va eng muhimi, kvadrat santimetrni egallagan teshiklar sonini tog'ri bilishdir. To'qimachilik dastgohi aylantirilganda, oddiy iplar o'tkazilgan moki odatdagidek barcha turdagi iplar orasidan o'tadi. Oltin iplar uchun ixtisoslashtirilgan mokiga kelsak. Uning o'tishi ilgaklarni teshiklar soniga qarab ko'tariladi va shunga o'xshash shakl tugagunga qadar ish davom etadi va keyin shakl takrorlanganda xuddi shunday ish takrorlanadi.  Bu chizmalar qo'lda ishlanadigan maxsus moslama ilgaklari bilan to'qiladi.

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Bezi tikish (geraldikadagi damas naqshlari)

Ma'lumotnomalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 Kadolph, Sara J., ed.: Textiles, 10th edition, Pearson/Prentice-Hall, 2007, ISBN 0-13-118769-4, p. 251
  2. ↑ 2,0 2,1 Monnas, Lisa. Merchants, Princes and Painters: Silk Fabrics in Italian and Northern Paintings 1300–1550. New Haven, Yale University Press, 2008, pp. 295–299
  3. ↑ 3,0 3,1 Jenkins, David T., ed.: The Cambridge History of Western Textiles, Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2003, ISBN 0-521-34107-8, p. 343.
  4. ↑ Mozzati, Luca. Islamic Art: Architecture, Painting, Calligraphy, Ceramics, Glass, Carpets. Prestel, 2019 — 61-bet. ISBN 978-3-7913-8566-2. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Gillow, John. World Textiles: A Visual Guide to Traditional Techniques. Thames & Hudson, 1999 — 82-bet. ISBN 0-500-28247-1. 
  6. ↑ „A World of Looms: Weaving Technology and Textile Arts in China and Beyond“. China National Silk Museum. Qaraldi: 2020-yil 11-sentyabr.
  7. ↑ "What is Damask Fabric", 9 February 2012 Period Home and Garden, accessed 2 March 2021
  8. ↑ "Damas" etymology (in French). www.cnrtl.fr accessed 2 March 2021 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Damashk&oldid=5238865" dan olindi