Entoni de Montserrat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Entoni de Montserrat (kat. Antoni de Montserrat; 1536, Vik, Kataloniya — 1600, Salsete (zamonaviy Mumbay), Hindiston) — portugal va kataloniyalik sayohatchi, yezuitlar ordeni rohibi, katolik missioneri va diplomati, hukmronlik uylarida uy oʻqituvchisi. Portugaliya va Buyuk Mug'ullar. Hindiston va unga tutash hududlarni tasvirlashi va Himoloylarning birinchi yevropalik kartografi sifatida tanilgan. Uning to‘rtta asaridan biri bizgacha yetib kelgan “Buyuk Mo‘g‘ulga elchixona haqida eslatmalar” (lat. Mongolicæ Legationis Commentarius) Yevropa fanida mintaqaning bir qator mintaqalari xalqlari va dinlari haqidagi ilk ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan.

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Entoni de Montserrat Osona zodagon oilasidan chiqqan. Ta'limni yakunlash uchun u Barselonaga o'qishga bordi va u yerda Ignatius Loyola bilan uchrashdi. Missionerlik g'oyalari bilan qiziqib, 1558 yilda u Masihning jamiyatiga qo'shildi va Portugaliyaga ko'chib o'tdi, u yerda 1561 yilda u monastir tonsuresini oldi. U Lissabondagi Koimbra universitetida tahsil olgan, Lissabondagi Sankt-Peterburg cherkovining prefekti edi. Roch, Sankt-Peterburgdagi Jezuit kolleji prorektori. Entoni va qirol Sebastyanning tarbiyachisi.

Hindistonga sayohat[tahrir | manbasini tahrirlash]

1574 yilda Entoni de Montserrat missionerlar guruhi bilan Hindistondagi Portugaliya mustamlakasi Goaga sayohat qildi. Besh yil o'tgach, u Mug'allar imperiyasining hukmdori Akbar saroyiga borgan elchixonaga qo'shilish va yo'lda sodir bo'lgan yoki uchrashgan hamma narsani yozib olish uchun tayinlangan. Ruhoniylarning mavjudligini Akbarning o'zi talab qilganligi sababli (turli dinlarga qiziqishi bilan tanilgan), portugal iyezuitlarida u nasroniy dinini qabul qilishni xohlayotgandek taassurot qoldirdi. 1579-yil 13-dekabrda Entoni de Montserrat, aka-uka iyezuit Rodolfo Akvaviva[en] va oʻzi tarjimon va elchi Fransisko Anrikesdan iborat elchixona Damandan imperiya poytaxti Fatehpur Sikriga yoʻl oldi va oʻz maqsadiga erishdi keyingi yilning 4 martida.

Elchilar “Buyuk Moʻgʻul” saroyida bir yilga yaqin qolib, Akbarning musulmonlar va hindular bilan boʻlgan diniy nizolarida qatnashdilar. Bu davrda Entoni de Montserrat fors tilini puxta egalladi va hukmdor ishonchini qozonib, ikkinchi o‘g‘li Murodning ustozi bo‘ldi. Bu orada mamlakat shimolida Akbarning o‘gay ukasi va unga qo‘shilgan pushtun rahbarlari boshchiligida qo‘zg‘olon ko‘tarildi. Hukmdorning iltimosiga binoan, Montserrat qo'zg'olonni bostirish uchun yuborilgan qo'shinlarga qo'shildi va butun 1581 yil davom etgan kampaniya davomida ular bilan birga qoldi. Bu sayohat Iezuitlarga Mug'al hokimiyatining turli hududlarini ko'rishga imkon berdi: Dehli, Himoloy, Himachal-Pradesh, Kashmir, Panjob, Tibet, Afg'oniston. Urush tugagandan so'ng, elchixona Goaga qaytib ketdi - iyezuitlar monarxning suvga cho'mishni istamasligini tushunishdi. 1582 yil sentyabr oyida elchilar Portugaliya mustamlakasiga qaytib kelishdi, u yerda Entoni de Montserrat olti yil davomida o'zining sayohat yozuvlari ustida ishladi va ularni to'liq va batafsil ish qilib qo'yishni xohladi.

Merosni o'rganish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Entoni birinchi marta zamonaviy ilm-fanda 20-asr boshlarida shuhrat qozondi. 1906 yilda Britaniya Hindistonidagi yezuit, Bryusselda tug'ilgan, Hindistondagi nasroniylik tarixiga ixtisoslashgan Genri Xosten o'zining Mongolicæ Legationis Commentarius-ni qayta kashf etdi. U 1914 yilda o'sha davr hindologlari orasida katta e'tiborni tortgan "Izoh" asarini nashr etdi. Xostening katta hajmdagi asarlari bilan (43 jilddan iborat jamlangan hind nashrida) ushbu nashr ulardan eng muhimi edi. Xostening kutilmagan o'limidan ko'p o'tmay, uning merosi 20-asr oxirigacha mutaxassislarning ko'pchiligiga aylandi.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

https://web.archive.org/web/20091222082008/http://www.asasve.es/img/web/gencat06_02_reyakbar.pdf

https://biblioteca.ucm.es/revistas/fll/11303964/articulos/ANQE0101110823A.PDF^{[sayt ishlamaydi]}