Erbaa(Turkiya)

Erbaa

Erbaa — Turkiyaning Tokat viloyatidagi shaharcha boʻlib, tuman markazidir. 2021-yil maʼlumotlariga koʻra, shahar aholisi 73.354 kishi, tuman esa 99.815 kishi boʻlib, u viloyatning Tokat shahridan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. Erbaa tekisligi joylashuvi, ish imkoniyatlari, sanoat va OIZ kabi muhim omillar tufayli immigratsiyani qabul qilishda davom etayotgan mintaqaning diqqatga sazovor joyiga aylangan tumandir.

Tarixi

Erbaa soʻzi arabcha boʻlib, “toʻrt” degan maʼnoni bildiradi. Usmonli imperiyasi yozuvlarida Erbaa nomi 18-asr boshidan beri qoʻllanilganligi koʻrinadi. Bu so‘z bir muddat “Nevahi-i Erbaa” sifatida ishlatilgan. Qayd etilgan davrda Niksar va Amasiya o'rtasidagi eng muhim aholi punktlari; Erek, Karayaka, Sonusa va Tasabat edi. Aholi soni jihatidan bir shaharcha kattaligida bo'lib, bir hududda bo'lgani uchun hammasi Nevahi-i Erbaa, ya'ni "to'rt shaharcha" deb atalgan. Hatto hisoblangan soliqlar ham shu nom ostida qayd etilgan. 1840-yilda bu toʻrt tumanning (Erek, Karayaka, Sonusa, Tasabat) Erbaa nomi ostidagi soligʻi 47.243 kurush sifatida qayd etilgan.Shunga ko'ra, Erbaa; Erek, Karayaka, Sonusa va Tasabatning umumiy nomiga aylanib, to‘rttasi ham tuman qiyofasini oldi. Darhaqiqat, Kaza-i Erbaa atamasi rasman qoʻllanilgan.Keyinchalik, Erek boshqalardan koʻra koʻproq taraqqiyot koʻrsatgach, bir oʻzi Erbaa nomini olib, 1872-yilda tumanga aylangan. Qolgan uchtasi, ya'ni Tasabat, Karayaka va Sonusa Erek, bugungi Erbaa bilan bog'lanib, uning qishloqlari bo'ldi. Keyinchalik, 1944 yilda Tasabat, ya'ni hozirgi Tashova Erbaadan ajralib, alohida tumanga aylangan va Sonusa ham Tashova bilan bog'langan.

Iqlimi

Erbaaning mikroiqlim xususiyati bilan Erbaada sitrusdan tashqari barcha turdagi sabzavot va mevalar yetishtiriladi, organik dehqonchilik va issiqxona yetishtirishdagi rivojlanishlar va Erbaa uzum bargining brendga aylanishi Sharqiy Anadolu,Qoradengiz,Markaziy Anadoluni sabzavot va meva bilan ta'minlaydigan muhim hududga aylantirdi. Erbaada fasllar o'z qoidasini to'liq bajarmasdan oldin biridan ikkinchisiga o'tadi. Bu holat mintaqaning iqlim tipini aniqlashni qiyinlashtiradi. Erbaada kontinental iqlim va mo'tadil dengiz iqlimi o'rtasida o'tish iqlimi hukm suradi. Bundan tashqari, mintaqada buzilgan O'rta yer dengizi iqlimi hukm surmoqda. Chunki Shimoliy Anadolu hududi oʻz taʼsirini yoʻqotganligi va Yeshilirmak havosining gʻarbida nam shamollarga duchor boʻlgani uchun bu yerda mo'tadil iqlim hukmron ekani koʻrinib turibdi. Shuning uchun qish issiq va yomg'irli. Erbaadagi eng uzoq va barqaror mavsum kuzdir. Kuz yumshoq va uzluksiz, qish qisqa va odatda yumshoq. Yozning eng issiq oylari iyul-avgust. Bu oylarda oʻrtacha harorat 36-39 daraja.Qishning eng sovuq oylari yanvar va fevral oylari. O'rtacha harorat 3-5 darajaga tushadi. Eng koʻp yogʻingarchilik may oyida boʻlib, yillik oʻrtacha 580 mm, eng kam yogʻingarchilik avgust oyida boʻlib, 8,03 mm deb belgilangan. O'rtacha nisbiy namlik 59% va eng yuqori ko'rsatkichlar 66% gacha. So‘nggi yillarda viloyatda qurilgan to‘g‘onlar ta’sirida tuman iqlimi bir oz yumshab ketdi.