Kontent qismiga oʻtish

Fides

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Fides (lotincha: Fides) — qadimgi Rim kelishuv va sadoqat maʼbudasi. Sadoqatni (fides), shuningdek, boshqa muhim fazilatlarni (Jasorat, Taqvo, Sharaf, Kelishuv) ilohiylashtirish Rim dinining oʻziga xos xususiyatidir. Bizga maʼlum boʻlgan Sadoqat ibodatxonasi faqat miloddan avvalgi 258 yoki 254-yillarda konsul Avl Atiliy Kalatin[1] tomonidan muqaddas qilingan.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fides Rim tangalarida qoʻlida mevalar va makkajoʻxori boshoqlari, shuningdek, qumri qushlari boʻlgan ayol koʻrinishida tasvirlangan. Uning ramzi birlashtirilgan oʻng qoʻllar edi, bu kelishuvga sodiqlikni anglatadi. U oʻzining turmush tarzi va qasamyodlari tamoyillariga sodiqligi bilan faxrlanadigan Rim jamiyatining axloqiy tizimining asoslarini qoʻriqchisi hisoblangan.

Piyetas[2] bilan birga (xudolar, vatan, ota-ona oldidagi burch xudosi) qasamyodga gʻoyat sadoqatliligi bilan faxrlanadigan rimliklarning jamiyati va fazilatlarining asosi hisoblangan.

Fides qasamyod paytida chaqirilgan Yupiter va u bilan birlashgan sodiqlik xudosi Dius Fidiy bilan, shuningdek, urush eʼlon qilish va xudolar bilan shartnomalar tuzish marosimini boshqargan fetiallar kollegiyasi rahbari tomonidan tantanali qurbonliklar keltirish bilan tuzilgan foedus, „ittifoq“ tushunchasi bilan chambarchas bogʻliq edi (Liviy. Shahar tashkil topgan kundan boshlab tarix. I, 24, 6).

Rim tangasi (Pompeya Plotina)

Uchta asosiy flaminlar ishtirok etgan, Fidesga sigʻinishning paydo boʻlishi, Numa Pompilius (Liviy, I, 21 va 1-4; Plutarx „Qiyosiy tarjimai hol“) bilan bogʻliq. Shunday qilib, Liviy bu munosabat bilan shunday deb yozgan edi: „u ruhoniylarga sadoqat ibodatxonasiga juftlik bilan bogʻlangan yopiq aravada kelishni va bu sadoqatga rioya qilinishi va uning muqaddas ekanligi va hatto qoʻlni siqqanda ham muqaddasligicha qolishi kerakligining belgisi sifatida qurbonlikni qoʻlning barmoqlarigacha oʻralgan holda oʻtkazishni buyurdi“[3]. Rimdagi ibodatxonalardan biri bu maʼbudaga bagʻishlangan edi. Birinchi Puni urushi paytida uning sharafiga Kapitoliy tepaligida ibodatxona qurilgan boʻlib, unda Rimning boshqa davlatlar bilan tuzilgan shartnomalari saqlanib qolgan.

Fidesga qurbonlik qilgan flaminlar, maʼbudaga bagʻishlangan oʻng qoʻlni mato bilan oʻrashgan (chunki Fides bilan tangalarda tasvirlangan oʻng qoʻllarning birlashishi, koʻpincha, tuzilgan shartnomaga sodiqlikni anglatadi). Imperatorlik davrida u koʻpincha tangalarda Fides Avgusta, Fides qoʻshinlari, Fides otliqlari va boshqalar sifatida tasvirlangan[4]. Yunon mifologiyasida mos keladigan maʼbuda — Pistis[5].

Qasamyodga sodiqlikni nazorat qilgan xudolar qadim zamonlardan beri Italiyada hurmatga sazovor boʻlgan. Shunday qilib, miloddan avvalgi 466 yilda Rimda ibodatxona ulardan biri — sabin yer xudosi va lotin osmon xudosini birlashtirgan Semo Sancus Dius Fidiusga (Semon Sank) (yer va osmonga qasamyod qilish eng muqaddas hisoblangan) bagʻishlangan[6].

1855-yil 5-oktabrda topilgan asteroid (37) Fides maʼbuda Fides nomi bilan atalgan.

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Марк Туллий Цицерон. О природе богов, II, 23 (61);
  2. ↑ „ФИДЕС в энциклопедии“. www.mifenc.ru. Qaraldi: 2017-yil 21-fevral.
  3. ↑ „Тит Ливий. История Рима от основания города. Книга I.“ (ru). ancientrome.ru. Qaraldi: 2017-yil 22-fevral.
  4. ↑ „Фидес — Энциклопедия символики и геральдики“ (ru). www.symbolarium.ru. 2017-yil 19-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-fevral.
  5. ↑ Соответствие римских и греческих богов // Википедия. — 2017-01-16.
  6. ↑ „Тит Ливий. История Рима от основания города. Книга I.“ (ru). ancientrome.ru. Qaraldi: 2017-yil 22-fevral.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • История Рима. Под ред. Иванова А.Г. М. 1997.
  • Мифы и сказания древней Греции и Рима. Сост. А.А. Нейхардт.; Изд. «Правда», 1987 г.
  • Мифы народов мира. Энциклопедия. В 2 томах. М. Советская энциклопедия, 1987, 1988.
  • Культура Древнего Рима. В 2 тт. / Отв. ред. Е. С. Голубцова. — М.: Наука, 1985.
  • Марк Туллий Цицерон. Философские трактаты. М., «Наука», 1985.
  • Gérard Freyburger, Fides. Étude sémantique et religieuse depuis les origines jusqu'à l'époque augustéenne, Paris, Les Belles Lettres, 1986, 361 p.
  • Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae (LIMC) (1981—1999) Artemis-Verlag, 9 volumes.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Fides&oldid=3632810" dan olindi